Եթե դուք հարազատ կամ մտերիմ մեկին եք կորցրել

Մասնագետները խորհուրդ են տալիս հետևել մի շարք կանոնների վիշտը և կորուստը ապրելու, դրանից առողջ դուրս գալու և հրաժեշտ տալու համար:

Բռնի տեղահանված անձանց իրավիճակի և հոգեվիճակի մասին

Այս օրերին մեր հասարակությունը փորձում է դիմակայել ծանրագույն սթրեսային իրավիճակների՝ պատերազմական լարվածություն, կորուստներ, ծանր ֆիզիկական վնասվածքներ ստացած հայրենակիցներ, բռնի տեղահանում:

Ինքնօգնության կանոններ ճգնաժամային փուլում

Արագընթաց հուզական այրումից և հյուծվելուց խուսափելու համար հետևեք մի քանի կանոնների:

Տիպիկ սցենարներ և մոտիվացիա

Մեզնից շատերն ունեն վարքի կրկնվող և սիրված սցենարներ: Դա բացատրվում է նրանով, որ մենք բոլորս, ապրելով և աշխատելով հասարակության մեջ, ստիպված ենք հետևել էթիկայի որոշակի կանոնների:

Ինչպես ենք մենք լսում

Ե´վ խոսքը, և´ տեսողական կապը, և´ կայուն ուշադրությունն օգնում են արդյունավետ հաղորդակցվել, բայց մեզնից յուրաքանչյուրն այդ միջոցներից օգտվում է յուրովի:

Կամքի ուժ և ալարկոտություն

Կամքը գիտակցաբար նպատակներ դնելու և դրանց հասնելու կարողությունն է, դրա ճանապարհին հանդիպած խոչընդոտների հաղթահարումը:

Սթրեսը և դեպրեսիան

Սթրեսը կարող է դեպրեսիվ վիճակ առաջ բերել: Դա կապված է այն բանի հետ, որ սթրեսի ժամանակ օրգանիզմը ծախսում է իր պահուստային ուժերը, իսկ հետսթրեսային վիճակում կարիք ունենում վերականգնվելու:

Ընտանեկան և սիրային վեճերը

Այն մարդիկ, ովքեր կյանքի մեծ փորձ չունեն, սկսելով իրենց ընտանեկան և սիրային հարաբերությունները, խորապես համոզված են, որ այդ հարաբերությունները սկզբունքորեն կտարբերվեն մյուսներից, որ վեճերն ու բաժանությունները բացառված են:

Ճիշտ սնվելու հիմնական օրենքները

Տարբեր սննդամթերքների օգտակարության մասին կարելի է երկար խոսել, սակայն պետք է նաև իմանալ, թե ինչ է անհրաժեշտ անել այդ օգուտը ստանալու համար:

Ինչպես կառավարել ժամանակը

Ժամանակի կառավարման շնորհիվ մենք կարողանում ենք նվազեցնել մեր կյանքում առկա սթրեսը՝ նույնիսկ հասցնելով այն նվազագույնի

Անկառավարելի հույզեր

Անկառավարելի հույզերը հաճախ ագրեսիվ կամ տագնապային բնույթի են լինում` վախ, խուճապ, կատաղություն, գրգռվածություն և այլն:

Ինչպես սովորել սիրել քեզ

Մարդկանց, ովքեր մտածում են, թե ‹‹բավականաչափ լավը չեն›› և չեն կարողանում սիրել իրենց, անհավանական դժվար է սիրել նաև որևէ մեկին:

Սթրեսը և մեդիտացիան

Մեդիտացիան ուղեղի համար նախատեսված վարժանք է, որն ազդեցություն է գործում նաև մարմնի վրա:

Մոլորություններ դեպրեսիայի մասին

Դեպրեսիան լուրջ հիվանդություն է և հետևողական բուժում է պահանջում:

Սննդային վարքագծի խանգարումը և դրա տեսակները

Սննդային վարքագիծը մարդու արժեքային վերաբերմունքն է սննդի և վերջինիս ընդունման ձևերի հանդեպ։

Սիրո բաղադրիչները և տարատեսակները

Սիրային հարաբերություններն ավելի հեշտ են կայանում և ավելի կայուն են լինում, երբ երկու մարդ համապատասխանում են միմյանց իրենց հոգեբանական առաձնահատկույթուններով, այլ  ոչ թե այն դեպքում, երբ կտրուկ տարբերվում են:

Սիրո տասը գաղտնիքները

«Աշխարհում ամենալավ և ամենագեղեցիկ բաները չի կարելի ոչ տեսնել, ոչ էլ լսել…. Դրանք զգում ենք սրտով»․ Հելեն Կելլեր

Ինչ է սոցիալականացումը

Սոցիալականացումը մի պրոցես է, որի միջոցով անհատը դառնում է հասարակության անդամ՝ յուրացնելով ընդունված նորմերն ու արժեքները, կրելով այս կամ այն սոցիալական դերը:

Յուրացված անօգնականություն թե գիտակցված լավատեսություն

Եթե լճացել եք աշխատավայրում կամ տանջող հարաբերությունների մեջ եք, բայց կարծում եք, որ ձեր ուժերից վեր է որևէ բան փոխելը, դուք հավանաբար կշարունակեք մնալ նույն վիճակում.

Ինչ պետք է իմանա մեզնից յուրաքանչյուրը

«Տեսնել ուրիշի հոգին քո հոգու միջոցով հսկայական բան է, և հենց դրանում է Ապոլոնի` «Ճանաչիր ինքնդ քեզ» պատգամի նշանակությունը»: (Ցիցերոն)

Ինչպես խոսել քաղցկեղ ունեցող մարդկանց հետ. ինչ ասել և ինչ չասել

Դեռ ոչ շատ վաղ անցյալում քաղցկեղը մի հիվանդություն էր, որ գրեթե միշտ ավարտվում էր մարդու մահով: Հիմա, թեև պատկերն այլ է, և մարդիկ շատ դեպքերում բարեհաջող հաղթահարում են այն, այնուամենայնիվ այս հիվանդության մասին լուրն առաջացնում է բուռն ապրումներ թե՛ տվյալ մարդու, թե՛ նրա մերձավորների մոտ:

Ի՞նչ է ապրումակցումը և նրա կարևորությունը մարդու կյանքում

Արդի ժամանակներում, երբ մարդն իր առջև ունի պլանավորված օր ու գրեթե օրվա մեծ մասն անց է կացնում տեխնիկական սարքերի առջև, ապա նրա կյանքում նվազում է կապը կենդանի բնության և մարդկանց հետ։

Ինչպես դիմակայել ճգնաժամին

Օգնիր ինքդ քեզ՝ օգնելով ուրիշներին: Կարիքի ժամանակ ուրիշներին օգնություն ցուցաբերելը, օրինակ՝ կամավորական աշխատանք կատարելը, համայնքների կազմակերպումը, պահեստային կամ պատերազմի առաջնագծում պայքարող զինվորների ընտանիքիներին այս կամ այն կերպ սատարելը կարող է ուժ տալ նաև ձեզ:

Պերֆեկցիոնիզմը կամ կատարելապաշտությունը և դրա ազդեցությունը մարդու կենսագործունեության վրա

Կատարելապաշտություն, ասել է թե պաշտել կատարյալը: Իսկ ի՞նչ է կատարյալը։ Մենք երբևէ չենք մտածում՝ արդյոք այս ծառը կատարյալ է, թե՞ ոչ: Մենք ընդունում ենք բնությունն այնպիսին, ինչպիսին այն կա՝ առանց քննադատելու այն քարերի կամ ճահիճների համար: Սակայն նույնը չենք կարողանում անել մեր պարագայում:

Պրոկրաստինացիա․ ինչպես հաղթահարել

Եթե դա նույնպես և ձեր սովորությունն է, մտածե՞լ եք երբևէ դրա մասին: Ինձ շատ հաճախ ասում են. «ես ուղղակի ալարկոտ մարդ եմ»: Բայց երբ մենք ասում ենք. «ես այսպիսին եմ կամ այնպիսին», մենք զբաղեցնում ենք պասիվ դիրք այս կամ այն հայտկության

12 խորհուրդ հետծննդյան թախծի և դեպրեսիայի ժամանակ

Հետծննդյան թախծի և դեպրեսիայի հետ բախվում են շատ մայրեր, հատկապես առաջին բալիկի դեպքում: Ըստ էության այն չի տարբերվում սովորական դեպրեսիայից ու թախծից, սակայն հաճախ անհիմն է թվում, քանի որ և մայրիկը

Ինչ է թմրամիջոցից կախվածությունը

Թմրամիջոցի միանգամյա օգտագործումն առաջացնում է տրամադրության բարձրացում, ընդարմություն (ռելաքսացիա):

Ֆոբիաներ

Ֆոբիա ունեցող մարդիկ ապրում են ուժեղ վախ կամ տագնապ կապված որոշակի օբյեկտների կամ իրավիճակների հետ և փորձում են խուսափել դրանցից, որքան հնարավոր է: Անձն ունենում է վառ արտահայտված չափազանցված և չարդարացված վախի զգացում,

Ապրիլը որպես սթրեսի իրազեկման միջազգային ամիս

1992 թվականից սկսած ապրիլը նշում է որպես սթրեսի իրազեկման միջազգային ամիս: Նպատակը ժամանակակից սթրեսային համաճարակի վերաբերյալ հանրության տեղակատվածության բարձրացումն է․ ի՞նչն է դառնում սթրեսի պատճառ և ինչպե՞ս կարելի է հաղթահարել այն։

Սովորում ենք հաղթահարել սթերսը

Սթրեսն օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է արտաքին ազդակներին, որի ժամանակ մարդը լարվածություն է զգում: Այդպիսի իրավիճակները շատ տարբեր են լինում: Համապատասխանաբար առանձնացնում են սթրեսի մի քանի տեսակ, որոնցից առավել հաճախ հանդիպողներն են`

Տարիքի գագաթնակետին

Սա մի փոքրիկ հատված է Վիկտոր Կարանդաշևի «Ապրել առանց մահվան վախի» գրքից։ Ահա և գալիս է ծերությունը: Վաղ, թե ուշ գալիս է, դրանից, ցավոք, ոչ մի տեղ չես փախչի, չնայած թվում է`փորձում ես հետաձգել դրա գալուստը:

Ինչ անել հետծննդյան թախծի և դեպրեսիայի ժամանակ

Խորհուրդ է տալիս հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը։ 1. Վստահ եղեք և մի կասկածեք, որ դուք ձեր բալիկին սիրում եք բոլորից շատ:

Տագնապի աշխարհ

Դիետա՞, թե՞ անորեքսիա

Հիմնականում կանայք են, որ միշտ փորձում են հետևել իրենց մարմնի կառուցվածքին: Դա, իհարկե, լավ է: Լավ կլիներ, որ նաև տղամարդիկ հոգ տանեին իրենց մարմնի մասին։ Գեղեցիկ լինելը բոլորին է հաճելի: Սակայն շատ անգամ նիհարելու ցանկությունը ծայրահեղ դրսևորումներ է ունենում և դիետա պահելը դառնում է ընդհանրապես սննդի մերժում:

6 խորհուրդ առողջ սիրային հարաբերության համար

Ինչպե՞ս իմանալ ու վստահ լինել, որ սիրային հարաբերությունը ճիշտ ձևով է զարգանում ու ունի ներուժ լուրջ բանի վերաճելու։ Բոլոր հարաբերությունները տարբեր են, բայց գիտական հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ կան որոշակի մոդելներ, որոնք կարող են հանգեցնել առողջ, կայուն ու հաջողված հարաբերության։

Միջանձնային տարածություն

Շփման կարևոր գործոններից է համարվում միջանձնային տարածությունը․ այն, թե զրուցակիցներն ինչքան մոտ են գտնվում միմյանց: Երբեմն մեր վերաբերմունքը մենք արտահայտում ենք տարածքային կատեգորիաներով,

Նոր տարի, նոր սովորություններ

Նոր տարին հրաշալի ժամանակ է վատ սովորությունները մոռանալու ու նոր սովորություններ ձևավորելու համար։ Եթե կարծում եք, որ 2019-ը ձեր տարին է, ապա հետևեք մեր խորհուրդներին, լավացրեք ձեր ինքնազգացողությունը, որպեսզի փոխվի նաև կյանքի որակը։

Սեքս և ինքնավստահություն

Սիրահարները սկսում են սիրով զբաղվել, բայց հանկարծ զույգերից մեկն անհարամարավետության զգացում է ունենում, վախենում` հանկարծ և իր մարմինը կատարյալ չէ կամ էլ բավական հմայիչ չէ զուգընկերոջ համար: Այսպիսի տագնապը կարող է ամբողջ հաճույքը փչացնել:

Մոլորություններ խոսելու և լսելու մասին

Հետաքրքիր է, որ մեր հասարակության մեջ կարծում են, որ խոսողը ղեկավարն է, լիդերը, ով գերիշխող դիրքում է: Մեր մեջ մանկուց այն համոզմունքն են սերմանել, որ «ով խոսում է, նա մեծն է, իսկ նրանք, ովքեր պետք է խելոք լսեն, ենթականերն են»: Այս դիրքորոշումները խանգարում են բոլոր դեպքերում:

Սերը մանրադիտակի տակ

Բոլոր ժամանակներում սիրուն նվիրվել են հիասքանչ երգեր: Հավանաբար այն պատճառով, որ այն, որպես աստվածային պարգև, լուսավորում է մարդուն:

Հաճույքի կանոնները

Հաճույքի զգացում ապրելու համար, մենք պիտի ժամանակ ընձեռենք այդ զգացումին: Ճիշտ է, մենք շաբաթվա, ամսվա կամ տարվա ընթացքում տոներ և ազատ օրեր ենք նախատեսում, սակայն անգամ այդ օրերի ընթացքում մենք պետք է կարողանանք ժամանակ տրամադրել հաճույքին, ազատել ուղեղն ու մտքերը մնացած ամեն ինչից:

Մեդիտացիա ցավի դեպքում

Ձեզ ենք ներկայացնում մի վարժություն, որն ուղղված է ցավի հաղթահարմանը: Այն կօգնի թուլանալ, հանգստանալ և մարմինը լցնել անսահման խաղաղությամբ ու լռությամբ:

Արդյոք դժվարությունները մեզ դարձնում են իմաստուն

Շատերը կարծում են, որ իմաստությունը գալիս է տարիքի հետ։ Չնայած դրան, մենք տեսնում ենք մարդկանց, ովքեր տարիքի հետ դառնում են ավելի ցինիկ, դառնացած, հոռետես․ իմաստության ոչ մի նշույլ։

Կախվածություն հեռախոսից

Առաջին քայլը գիտակցելն է, որ մենք չափից շատ ենք մեր հեռախոսների մեջ։ Արթնանալուց անմիջապես հետո, քնելուց անմիջապես առաջ, օրը սկսում ու ավարտում ենք ստուգելով մեր հեռախոսները (տարբեր հավելվածներ)։

Ժամանակի և աշխատանքի ճիշտ կառավարում

Ռիթմը, որով ապրում ենք շատերս, հանգիստ և ներդաշնակ համարել չենք կարող: Ժամանակի թվացյալ պակասը, դրանից առաջացած անհանգստությունն ու հուզական ծանրաբեռնվածությունը նվազեցնում են աշխատանքի արդյունավետությունը՝ միաժամանակ հանգեցնելով հոգնության, սթրեսային լարվածության, սպառվածության և անտարբերության:

Հույզերի կառավարման 6 քայլ

Անհրաժեշտ է գիտակցել հույզերը, հնարավոր չէ ղեկավարել մի բան, որը չես ճանաչում կամ տեսնում։ Ամենաառաջին և հնարավոր է՝ ամենակարևոր քայլը սեփական վիճակն ու հույզերը ճանաչել սովորելն է։

Պայքար անքնության դեմ

Եթե ձեզ անհանգստացնում է անքնությունը, մի շտապեք դեղեր ընդունել: Բացառված չէ, որ 10 սովորական խորհուրդը կարող է օգնել ձեզ հաղթահարելու այդ խնդիրը:

Գիտություն առողջության մասին

Առողջության մասին գիտությունն անվանում են վալեոլոգիա (լատ. valeo-«առողջություն» կամ «լինել առողջ» և logos-«գիտություն» բառերից): Վալեոլոգիա տերմինը գիտական շրջանառության մեջ է մտցրել ռուս գիտնական Բրեխմանովը 1980թ.-ին` սահմանելով որպես առողջության, ինչպես նաև վերջինիս ձևավորման և պահպանման մասին գիտություն:

Ինքնագնահատական․ բարձր և ցածր

Ինքնագնահատականը մարդու կարծիքն է իր մասին, որը ձևավորվում է սկզբնական շրջանում շրջապատի վերաբերմունքի, հիմնականում ծնողների, ապա դպրոցում ուսուցիչների, դասընկրեների, ապա սեփական անձն այլ մարդկանց հետ համեմատելու արդյուքնում։

Առողջ սահմաններ․ հարաբերության մեջ լինելու, բայց զուգընկերոջը չձուլվելու արվեստը

Մենք հաճախ ենք լսում մեր կյանքում անձնական սահմաններ դնելու կարևորության մասին։ Բայց առողջ սահմաններ ունենալու մասին խոսելը շատ ավելի հեշտ է, քան այն կառուցելը։ Եկեք փորձենք բացահայտել, թե ինչ է դա։

15 քայլ դեպի ինքնավստահություն

Ինքներդ ձեզ համար հստակեցրեք ձեր անձի ուժեղ և թույլ կողմերն ու համապաատասխանաբար ձևակերպեք ձեր նպատակները: Որոշեք` ինչն է ձեզ համար արժեքավոր, ինչին եք դուք հավատում, ինչպիսին դուք կուզեիք տեսնել ձեր կյանքը:

Ինչպես կառավարել ժամանակը

Ժամանակի կառավարման շնորհիվ մենք կարողանում ենք նվազեցնել մեր կյանքում առկա սթրեսը՝ նույնիսկ հասցնելով այն նվազագույնի: Ժամանակն առավել արդյունավետ օգտագործելու համար մասնագետները մի շարք խորհուրդներ են տալիս.

Կանխարգելիչ կանոններ բոլորի և յուրաքանչյուրի համար

Մեր կյանքն այնպիսի խելահեղ արագություն է ստացել, որ սկսում է սպառնալ ոչ միայն մարդկանց նյարդահոգեբանական, այլև ֆիզիկական առողջությանը: Գիտնականները չեն դադարում մշակել մեթոդներ, որոնք կօգնեն ժամանակակից քաղաքակրթված մարդուն չընկնել «սթրեսային գերության» մեջ:

Չորս առասպել ընտանեկան բռնության մասին

Բռնությունը ֆիզիկական, հոգեբանական, հուզական և սեռական սպառնալիքն է: Այն կարող է լինել ոչ միայն ամուսնական զույգերի փոխհարաբերություններում, այլև միասին ապրողների, սիրեկանների, նախկին ամուսինների, ծնողների և երեխաների: Բռնություն լինում է նաև հոմոսեքսուալ հարաբերություններում:

Բարկությունից ազատվելու 6 եղանակ

Հետևեք ձեզ սթրեսային իրավիճակներում և հատկապես այն պահերին, երբ ձեզ հունից հանելը շատ հեշտ է:

15 առասպել սիրային վեճերի մասին

Վեճերի և կոնֆլիկտների քանակությամբ «թեթև» սիրային հարաբերությունները ոչնչով չեն տարբերվում «ամենալուրջ» հարաբերություններից, քանի որ որքան էլ զույգերն իրենց և շրջապատին փորձում են համոզել, որ իրենք ուղղակի «շփվում են», միևնույն է նրանցից մեկը հոգու խորքում հույս է փայփայում, որ իրենք անբաժան կլինեն:

Մտածողությունը և սթրեսը

Սթրեսի տեսության հեղինակ Հ. Սելյեն պնդում էր, որ իր կյանքում ապրած սթրեսների մեծ մասը հրահրվում ու ստեղծվում են հենց մարդու կողմից, քանի որ կարևոր է ոչ թե այն, թե ինչ է տեղի ունենում մարդու հետ, այլ այն, թե ինչ կերպ է մարդն ընկալում իրավիճակը և ինչպես է դրան վերաբերվում:

Առասպելներ սթրեսի մասին

Այսօր ավելի շատ են խոսում սթրեսի մասին, սակայն ոչ բոլորը գիտեն, թե ինչ է սթրեսն իրականում: Հասարակության մեջ կան գործող կարծրատիպեր, որոնք խանգարում են ճիշտ ընկալել իրականությունը, հետևաբար նաև ճիշտ ժամանակին օգնել մեր մտերիմներին կամ ինքներս մեզ: Ահա այդ թյուր պատկերացումներից մի քանիսը և դրանց հերքումը:

Ինչպիսին է հասուն մարդը ըստ Աբրահամ Մասլոուի

Կյանքի տևողությունը և սթրեսը

Տվյալ հոդվածում ցանկանում ենք ձեզ ծանոթացնել Ց.Ե. Միրցխուլավայի հետաքրքիր հետազոտությունների արդյունքներին, որոնք վերաբերում են սթրեսի ազդեցությանը մարդու կյանքի տևողության վրա:

Սեր ամբողջ կյանքի համար

Շատերը երազում են ապրել իրենց կյանքի միակ տղամարդու հետ, բայց ոչ բոլորն են կարողանում պահպանել հարաբերությունները: Ինչպե՞ս ընտրել այն միակին, ով իսկապես կարող է ձեր երկրորդ կեսը լինել: Ինչպե՞ս հասկանալ պատրաստ ենք երկարատև հարաբերությունների, թե՞ ոչ:

Որոշ փաստեր սիրահարության մասին

Երբ սիրահարված մարդիկ նայում են իրար աչքերի, նրանց սրտի զարկերը նույն ռիթմով են ընթանում։

Ինչպես համակրանք առաջացնել սեփական անձի նկատմամբ

Ինչո՞ւ են որոշ մարդիկ մեզ դուր գալիս, իսկ մյուսները՝ ոչ: Ինչպե՞ս սովորել դուր գալ այլ մարդկանց: Փորձենք պատասխանել այդ հարցերին:

Ֆիզիկական բռնության շրջափուլերը

Ճիշտ է այսօր մարդկությանը հայտնի են բռնության մի շարք տեսակներ և դրանց միջոցների ամոթալի բազմազանություն, բայց այստեղ մենք կանդրադառնանք բռնության ամենատարածված և հայտնի տեսակին՝ ֆիզիկական բռնությանը:

Վշտի նշանները

Վշտի բնական դրսևորումների ու պաթոլոգիական (անոմալ) նշանների դեպքում մասնագիտական աջակցության ձևերը տարբեր են։ Առաջինի դեպքում կարող է անհրաժեշտ լինել, չնայած պարտադր չէ, միայն հոգեբական խորհրդատվություն, իսկ երկրորդի դեպքում կարող է պահանջվել նաև բժշկական օգնություն։

Դեպրեսիա՝ դարի հիվանդություն

Մեր օրերում ավելի ու ավելի հաճախ ենք լսում «դեպրեսիա» բառը: Ամեն քայլափոխի կլսենք «ես դեպրեսիայի մեջ եմ» արտահայտությունը: Դեպրեսիա բառը շատ անգամ ուղղակի նույնականացվում է վատ տրամադրության հետ:

Մեկուսացման 3 տեսակ

Մեկուսացումը պետք է տարանջատել մենակությունից։ Մենակությունը պայմանավորված է սոցիալական, աշխարհագրական կամ մշակութային գործոններով, այնինչ մեկուսացումը շատ ավելի խորքային բնույթ ունի։ Հայտնի հոգեթերապևտ Ի. Յալոմը առանձնացնում է մեկուսացման 3 տիպ.

Ինչ է հուզական սպառումը

Մասնագետների բնորոշմամբ հուզական սպառման համախտանիշը` (ՀՍՀ) երկարաժամկետ սթրեսային հակազդում է, որն առաջանում է միջին ինտենսիվության, մասնագիտական տևական սթրեսների ազդեցության հետևանքով:

Տագնապ. սուր տագնապային խանգարում

Սուր տագնապային խանգարումն առաջ է գալիս, երբ մարդը բախվում է չափազանց տրավմատիկ սթրեսորի: Այն բնորոշվում է հետևյալ ախտանշաններից ամենաքիչը երեքի առկայությամբ.

Ի՞նչ փուլերով է ընթանում սթրեսը

Մարդու կյանքում սթրեսային իրավիճակները կարող են միանգամայն տարբեր լինել` սթրես աշխատավայրում, հարազատի կորուստ, ֆինանսական դժվարություններ, առողջական խնդիրներ և այլն:

Սոցիոֆոբիա

Սոցիոֆոբիան հաճախ սկսվում է դեռահասության տարիքում և իրենից ներկայացնում է վառ արտահայտված, կայուն վախ` պայմանավորված մեկ կամ մի քանի սոցիալական իրավիճակներով, երբ անհատը բախվում է անծանոթ մարդկանց գնահատականներին: