Month: Դեկտեմբերի 2016

Շատերը երազում են ապրել իրենց կյանքի միակ տղամարդու հետ, բայց ոչ բոլորն են կարողանում պահպանել հարաբերությունները: Ինչպե՞ս ընտրել այն միակին, ով իսկապես կարող է ձեր երկրորդ կեսը լինել: Ինչպե՞ս հասկանալ պատրաստ ենք երկարատև հարաբերությունների, թե՞ ոչ:

1. Ընտրեք այնպես, կարծես կույր եք: Փակեք աչքերը և փորձեք տեսնել: Ինչո՞ւ եք սիրում այդ տղամարդուն` նրա բարության, հավատարմության համար, այն բանի համար, որ առանց խոսքերի կարողանում է հասկանալ ձեզ, խոր կապվածություն եք զգում, ձեր և իր մասին հոգ տանելու պատրաստակամություն եք զգում:

2. Ընտրեք նրան, ով հետաքրքրասեր է, ունակ է սովորելու, իրերը նորովի տեսնելու, հետազոտելու, փորձելու և իր անձնային աճի ուղղությամբ մտածելու:

3. Ընտրեք այն մարդուն, ով կցանկանա նմանվել ձեզ, ամուր, ուժեղ և կայուն, բայց միևնույն ժամանակ ճկուն քամիների ազդեցության տակ, ինչպես ծառը: Ընկալունակ, ով ունակ է նկատել և տեսնել իր շուրջը, ընտրեք նրան, ով ապրում է գիտակցորեն:

4. Ընտրեք այն մարդուն, ով չի թաքցնում իր զգացմունքները, երբ նրան ցավ եք պատճառում և ով իր հերթին զգում և զղջում է ձեզ ցավեցնելիս: Ընտրեք նրան, ով կարողանում է կարեկցել ձեզ:

5. Ընտրեք նրան, ով ապրում է հարուստ ներաշխարհով, ով ունի հետաքրքրություններ, հոբբիներ, ով շարժվում է հենց իր ճանապարհով և ով որպես իր կյանքի ընկեր տեսնում է հենց այդպիսի ինքնուրույն մարդու:

6. Ընտրեք նրան, ում հետ ընդհանուր հակումներ և հետաքրքրություններ ունեք: Լինել միասին նշանակում է ստեղծել ընդհանուր հիշողություններ, անել ինչ-որ բան միասին, հիշել միասին անցկացրած օրերի մասին և պահպանել միասնոթյունը նույնիսկ ամենադժվար պահերին:

7. Ընտրեք նրան, ում հետ դուք երեխաների, փողի, ամուսնության և ընտանիքի վերաբերյալ նույն հայացքներն ունեք: Այդպես դուք կնվազեցնեք հարաբերություններում երբեմն առաջացող լարվածության մակարդակը: Եթե այս հարցերի պատասխանները ձեզ բավարարում են, ապա ավելի հեշտ է լինում տրվել զգացմունքներին ու խենթություններին:

8. Ընտրեք նրան, ով գիտի, թե ինչ է կարեկցանքն ու աջակցությունը, կարող է լսել, պատրաստ է ձեզ այնքան ժամանակ տրամադրել, որքան դուք իրեն:

9. Ընտրեք նրան, ով կարողանում է ծիծաղել իր վրա կամ նրան, ով կարողանում է դադարեցնել վեճը նախադասության կեսից:

10. Պատրաստ եղեք աչք փակել մի շարք թերությունների և թերացումների վրա: Հասկացեք՝ ինչի հետ եք պատրաստ հաշտվել, իսկ ինչը չեք կարող ընդունել: Եթե մարդը հաշտ չէ իր խղճի հետ, նա հաճախ ստում է, ճշմարտությունն ասելու փոխարեն թաքցնում իր սխալը դրամատիկ պատմություններով:

11. Որպեսզի սերը հարատև լինի, եղեք ընկերներ, այլ ոչ միայն սիրեկաններ: Դուք պատրա՞ստ եք օգնել ձեր զուգընկերոջն այնպես, ինչպես կօգնեիք ձեր լավագույն ընկերոջը:

12. Շատ կարևոր մի բան ևս. ընտրեք նրան, ով հարստացնում է ձեր կյանքը, նոր երանգներ, մտքեր, զգացմուքներ է ավելացնում ձեր կյանքում, այլ ոչ նրան, ով խլում է դրանք, տանում դեպի մռայլ, աննշանակալի և թախծալուր օրերի:

Աղբյ. ` К. Пинкола Эстес «Бегущая с волками. Женский архетип в мифах и сказаниях» (София, 2005)

1․ Երբ սիրահարված մարդիկ նայում են իրար աչքերի, նրանց սրտի զարկերը նույն ռիթմով են ընթանում։ 

2․ Միջինում տղամարդիկ իրենց ողջ կյանքում 1 տարվա չափ ժամանակ են ծախսում կանանց նայելու վրա։

3․ Կանանց 40 տոկոսը լքում է զուգընկերոջը, եթե իր ընկերները չեն հավանում տվյալ մարդուն։

4․ Զույգերը, որոնք սկզբում եղել են շատ լավ ընկերներ, ամենաքիչն են բաժանվում։

5․ Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ տղամարդիկ առավելապես տառապում են լուրջ հարաբերությունների ավարտից հետո։

6․ Կանայք ավելի են հակված երևակայել սեքսի ընթացքում, քան տղամարդիկ։

7․ Շատ հավանական է, որ կսիրահարվես մեկին, ում առաջին անգամ հանդիպում ես վտանգավոր իրավիճակում։

8․ Տղամարդիկ, ովքեր առավոտյան համբուրում են իրենց կանանց, ավելի հաջողակ են ու երկարակյաց։

9․ Մարդկության մեծ մասին անհրաժեշտ է ընդամենը 4 րոպե սիրահարվելու համար։

Ինչո՞ւ են որոշ մարդիկ մեզ դուր գալիս, իսկ մյուսները՝ ոչ: Ինչպե՞ս սովորել դուր գալ այլ մարդկանց: Փորձենք պատասխանել այդ հարցերին:

Սեփական անձի մասին դիմացինի առաջին տպավորությունը կազմվում է միայն արտաքինի հիման վրա: Ենթադրենք՝ իրականում շատ շփվող մարդ ես և ահա ինչ-որ մեկի ծննդյան տոնակատարության ժամանակ քեզ ծանոթացրել են աղջկա հետ (եթե դու աղջիկ ես, ապա տղայի), ով քեզ առաջին իսկ հայացքից այնքան շատ է դուր եկել, որ կարմրել ես և ամաչել նրա հետ շփվելիս: Ի՞նչ ես կարծում՝ ինչպիսի եզրակացություն կանի նա ձեր այդ հանդիպումից հետո: Ավելի հավանական է, որ նրա մեջ համոզմունք կձևավորվի, որ դու շատ ամաչկոտ մարդ ես և չես սիրում ու չես կարողանում շփվել նոր մարդկանց հետ: Պետք չէ դրա համար մեղադրել դիմացիցն, նա պայծառատես չէ, որ միանգամից և անսխալ հասկանա, թե իրականում ինչով է պայմանավորված եղել քո այդ պահվածքը:

Անծանոթների կամ քիչ ծանոթների հետ հանդիպաման ժամանակ քո մասին առաջին տպավորությունը ձևավորվում է հանդիպման առաջին իսկ րոպեներին: Դա անվանում են «առաջին տպավորության էֆեկտ»: Այն մարդու մոտ, ով առաջին անգամ է քեզ հետ ծանոթանում, սկզբում ձևավորվում է շատ ընդհանարական կարծիք քո մասին: Օրինակ` երիտասարդ տղան տեսնում է մի աղջկա և նրա մասին սկսում է մտածել մոտավորապես հետևյալ կերպ` լավն է, թե վատը, համակրելի է, թե ոչ, խելացի է, թե հիմար, արժե արդյոք շարունակել շփումը նրա հետ, թե ոչ: Եթե այս բոլոր հարցերի պատասխաններն դրական են, ապա դրական կարծիք է ձևավորվում դիմացինի մասին: Իսկ ի՞նչ ես մտածում՝ որքա՞ն ժամանակ է անհրաժեշտ քո զրուցակցին այս հարցերին պատասխանելու և քո մասին ընդհանուր կարծիք ձևավորելու համար: Միջինում դրա համար 4 րոպե է անհրաժեշտ: Այնպես որ, եթե ծանոթանում ես ինչ-որ մեկի հետ, ուշադրություն դարձրու, թե ինչպես ես քեզ ներկայացնում և ինչ կասես առաջին հերթին: Դա վերաբերում է նաև ուսուցչի հետ շփմանը, որի մոտ դու պետք է քննություն հանձնես: Հնարավորին չափ մանրամասն մտածիր քո պատասխանի սկիզբը, սկսիր խոսել այն բաներից, ինչից լավ տեղյակ ես և վստահ, որ ճիշտ է:

Շատ լավ ծանոթ մարդկանց հետ հանդիպման ժամանակ հերթական տպավորության վրա ամենաուժեղ ազդեցությունն ունենում են նախորդ հանդիպման վերջին մի քանի րոպեները:Եթե մարդը քեզ վաղուց գիտի և լավ է ճանաչում, նրա հերթական տպավորությունը քո մասին այլևս նոր չի լինի, առաջին հանդիպման տպավորության էֆեկտն այստեղ արդեն չի աշխատի: Իսկ ինչո՞վ առաջին հերթին պայմանավորված կլինի նրա վերաբերմունքը քո նկատմամբ: Այո, այն բանով, թե ինչ է եղել ձեր նախորդ հանդիպման ժամանակ: Դա կոչվում է «նորության էֆեկտ». ավելի լավ հիշվում են ամենաթարմ տպավորությունները: Եթե հրաժեշտ եք տվել միմյանց նկատմամբ ջերմ զգացմունքներով, այդ ջերմ զգացմունքներն էլ հիշելու եք, և դրա հիման վրա նորից հանդիպելու մեծ ցանկություն է առաջանալու: Եթե վիճել եք և հրաժեշտ տվել, ապա երկուսդ էլ ամենավառը հիշելու եք հենց այդ վեճը, իսկ այն լավ բաները, որոնք եղել էին դրանից առաջ, սովորաբար անցնում են երկրորդ պլան: Արդյունքում դուք այդպես էլ կշարունակեք բարկացած մնալ միմյանց վրա մինչև չհանդիպեք և չհաշտվեք: Սակայն այդպիսի ցանկություն կարող է և չառաջանալ, քանի որ վառ հիշվում են միայն վերջին վեճն ու հնչած վիրավորական բառերը, իսկ այդ զգացողությունն ամեն դեպքում գերակշռում է դրան նախորդող լավ զգացողությունների նկատմամբ: Եթե մարդը քեզ համար իսկապես կարևոր է, մի բաժանվիր նրա հետ հենց վեճի պահին. նախ հաշտվեք, հետո ամեն մեկդ գնացեք ձեր ճանապարհով:

Քեզ ոչ այնքան ծանոթ մարդկանց հանդիպելիս արտաքինդ շատ կարևոր է: Եթե վաղուց եք ծանոթ, ապա կարևոր են դառնում քո անձնային որակները: Սա լրիվ բնական է, քանի որ քո արտաքինն այն է, ինչն առաջին հայացքից աչքի է ընկնում և ակտիվորեն ազդում առաջին տպավորության ձևավորման վրա: Որպեսզի մարդիկ հասկանան, որ դու խելացի ես և լավը, պետք է շփվեն քեզ հետ որոշ ժամանակ: Իսկ եթե դու թափթված և կեղտոտ հագուստով ես կամ չարությամբ ես նայում այդ մարդկանց, քեզ հետ շփվելու ցանկություն կարող է և չառաջանալ: Արտաքին հմայքը լավ պայմաններ է ապահովում շրջապատը մեծացնելու և լավ հարաբերություններ ստեղծելու համար: Միևնույն ժամանակ մտերմիկ հարաբերությունների դեպքում դրա դերը նվազում է, առաջին պլան են դուրս գալիս քո անձնային որակները: Այնպես որ հին ասացվածքն այսօր էլ արդիական է` «Հագուստով դիմավորում են, խելքով ճանապարհում»:

Շրջապատողների մասին տպավորությունը կախված է այն վիճակից, որում մարդն ինքն է այդ պահին գտնվում: Կես կատակ կես լուրջ խորհուրդ աղջիկներին`եթե ցանկանում ես դուր գալ որևէ տղայի, ապա նրա աչքին երևա այն ժամանակ, երբ նրա սիրտն արագ է բաբախում: Դա չպետք է պարտադիր լինի այն ժամանակ, երբ նա գինովցած է կամ, ինչ-որ ավելի թունդ բան է ընդունած, քեզ նման խելացի, գեղեցիկ աղջկան հարբեցող կամ թմրամոլ տղամարդ պետք չէ. չէ՞ որ դու ավելի լավին ես արժանի:

Քո վարքի պատճառները հասկանալու համար շրջապատողները հաճախ գերագնահատում են քո անձնային որակների դերը և թերագնահատում այն իրավիճակի դերը, որում գտնվում ես: Եթե ինչ-որ մեկին կոպտես, նա կմտածի`նա ուղղակի բռի, անտաշի մեկն է, բայց իր տեսադաշտից կարող են դուրս մնալ այն իրադարձությունները, որոնք հրահրել են այդ կոպտությունը: Միաժամանկ մարդն ինքն ավելի հակված է իր վարքը բացատրել արտաքին ազդեցությունների հիման վրա, այլ ոչ թե ներքին որակաների: Նա, ով հաճախ է կոպտում մարդկանց, համոզված է, որ դրա պատճառը ոչ թե իր դաստիարակությունն է, այլ այն, որ շրջապատողներն իրեն «հասցրել են»:

Մարդիկ դուր կգան իրար, թե ոչ, մեծ մասամբ կախված է նաև այն իրավիճակից, որում նրանք հանդիպում են: 

Այսպիսի մի խորհուրդ`գտեք այն իրավիճակները, որում դուք ավելի հմայիչ կլինեք:

• Հաճախ նման իրավիճակներ լինում են միասին սպորտով զբաղվելիս: Հոգեբաններն ապացուցել են, որ համատեղ որոշակի ֆիզիկական վարժություններ կատարելը հակառակ սեռերին միմյանց աչքում ավելի համակրելի է դարձնում:
• Հանդիպեք շատ գեղեցիկ վայրերում: Եթե ամբողջ  իրադրությունը մարդու մեջ հաճելի զգացմունքներ է առաջացնում, ապա դու էլ այդ ամենի ֆոնին ավելի շահավետ դիրքում կլինես:
• Հանդիպման համար ոչ սովորական, սովորականից տարբերվող իրավիճակներ ընտրիր, որոնք վառ զգացմունքներ են առաջացնում: 

Ճիշտ է այսօր մարդկությանը հայտնի են բռնության մի շարք տեսակներ և դրանց միջոցների ամոթալի բազմազանություն, բայց այստեղ մենք կանդրադառնանք բռնության ամենատարածված և հայտնի տեսակին՝ ֆիզիկական բռնությանը: Ինչո՞ւ է անհրաժեշտ տեղեկացված լինել բռնության փուլերի և դրանց հաջորդականության մասին: Հաճախ բռնության զոհերը բռնության համեմատաբար զուսպ դրսևորումները կամ դրա առհասարակ բացակայությունը համարում են դրական փոփոխություն, անգամ սպասում են, որ այդ դադարի շրջանը անվերջ կլինի: Սակայն ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ այդ դադարը ավելի շուտ ընդամենը հաջորդ առավել դաժան բռնությանը նախորդող փուլ է, որն ավարտվելու է:

Բռնությունն արտահայտվում է երեք հիմնական փուլերով (Լ. Ուոլքեր), որոնք պարբերաբար կրկնվում են կործանիչ և կործանվող փոխհարաբերությունների ընթացքում: Յուրաքանչյուր փուլի տևողությունը և պարբերականությունը տարբեր է առանձին դեպքերում: Բռնության շրջափուլերի օրինակները տարբեր են, սակայն միշտ կրկնվում են` մեծացնելով բռնության ուժն ու հաճախականությունը:

1-ին փուլին բնորոշ է լարվածության մեծացումը, տեղի են ունենում ծեծի համեմատաբար թեթև դեպքեր և զուգընկերների միջև լարվածության շիկացում: Զոհերն այդպիսի իրավիճակներից դուրս են գալիս տարբեր ճանապարհներով. նրանք կարող են ժխտել բուն ծեծի փաստը կամ բռնության նշանակալիությունը հասցնել նվազագույնի («Կարող էր և ավելի վատ լինել, սա ընդամենը կապտուկ է»): Շատ անգամ արտաքին գործոնները կարող են հավասարակշռության գալ հաջորդ փուլին անցնելու սահմանին: Բռնության զոհերն ամեն բանի գնում են, որպեսզի վերահսկեն այս գործոնները` արդարացնելով դաժանությունը և անգամ պաշտպանելով ընտանիքի անդամների և այլ մարդկանց նման վարքը: Նրանք կարող են նույնիսկ դիմել մասնագետին, որպեսզի նա իրենց սովորեցնի, թե ինչպես վարվեն նման մարդու հետ, ինչպես անեն, որ չզայրացնեն նրան: Այդ աստիճան կարող են բռնության զոհերը ամեն բանի մեղքը տեսնել իրենց վարքում:

2-րդ փուլը բնութագրվում է ուժեղ ծեծի դեպքերով: Առաջին փուլի ավարտին կորում է ցանկացած վերահսկողություն: Այստեղ այլևս ուժեղ ծեծից խուսափել չի հաջողվում: Բռնարարն անկարող է վերահսկել իր կործանիչ վարքը, որը սկիզբ է բուռն և դաժան գործողությունների համար: 1-ին և 2-րդ փուլերի միջև հիմնական տարբերությունն այն է, որ և՛ զոհը, և՛ բռնարարը գիտակցում են, որ իրավիճակը դուրս է եկել վերահսկողությունից:  Միայն մեկը կարող է բռնությանը վերջ տալ, հենց ինքը բռնարարը: Զոհի վարքն այս փուլում ոչինչ չի փոխում:

3-րդ փուլը հաճախ անվանում են մեղրամիս: Այս փուլում տիրում է արտակարգ հանգստություն և սեր բռնարարի կողմից, ուշադրություն և որոշ դեպքերում անգամ զղջում: Դաժանությանը փոխարինում են նվերները, լավ պահվածքը, խոստումները, որ բռնությունն այլևս երբեք չի կրկնվի, ներելու աղաչանքներով: Զոհն ուզում է հավատալ, որ մղձավանջները վերջնականապես կավարտվեն: Այս փուլի ժամանակ զուգընկերները նկատում են, որ իրենց մոտ կրկին արթնանում է անկեղծ սիրո զգացումը: Բայցևայնպես, քանի որ այս տիպի փոխհարաբերությունները կործանարար են, մեղրամսի փուլն ավարտվում է` բռնության նոր շրջափուլով՝ անցնելով լարվածության մեծացման նոր շրջանի:

Վշտի բնական դրսևորումների ու պաթոլոգիական (անոմալ) նշանների դեպքում մասնագիտական աջակցության ձևերը տարբեր են։ Առաջինի դեպքում կարող է անհրաժեշտ լինել, չնայած պարտադր չէ, միայն հոգեբական խորհրդատվություն, իսկ երկրորդի դեպքում կարող է պահանջվել նաև բժշկական օգնություն։

Սովորաբար վշտի տիպիկ նշանների շարքին են դասվում

• Քնի խանգարումները
• Անորեքսիան կամ քաշի կորուստը (ավելացում)
• Դյուրագրգիռություն
• Ուշադրությունը կենտրոնացնելու դժվարությունները
• Նորությունների, աշխատանքի, ընկերների և այլնի հանդեպ

   հետաքրքրության կորուստը

• Ընկճվածությունը
• Անզգայության (ապատիա) և օտարության դրսևորումները, առանձնանալու

ձգտումը

• Լացը
• Ինքնախարազանումը, մեղքի զգացումը
• Մարմնական նշանները
• Հոգնածության զգացումը
• Քնաբեր կամ հանգստացնող դեղորայքի ընդունումը
• Պատրանքները, մահացածի հետ նույնացման կամ նրա ներկայության

զգացումը

Ոչ տիպիկ, պաթոլոգիկ նշանները ներառում են

• Վշտի ապրման ձգձգում (մինչև մի քանի տարի)
• Հարազատի կորստին ուշացած արձագանքելը (երկու և ավելի շաբաթվա

ընթացքում ապրումների բացակայություն)

• Անքնությամբ ուղեկցվող ուժեղ դեպրեսիան, ինքնանվաստացման զգացումը, լարվածությունը, սեփական հասցեին դառը հանդիմանությունները և ինքնախարազանման կարիքը
• Հոգեմարմնական հիվանդությունների, ինչպիսիք են՝ խոցային կոլիտ, ռեվմատիկ արտրիտ, ասթմա, ի հայտ գալը։ Հաճախ է լինում նաև զգայունության թուլացում և այլն։
• Հիպոխոնդրիա՝ այն հիվանդությունների նշանների զարգացում, ինչով տառապել է մահացածը։
• Գերակտիվություն՝ կորուստ ապրած մարդը սկսում է եռացող գործունեություն ծավալել, չզգալով կորստի ցավը։
• Կատաղի թշնամություն, որն ուղղված է կոնկրետ մարդկանց դեմ։ Հաճախ ուղեկցվում է սպառնալիքներով, բայց միայն՝ բառային։
• Նորմալ սոցիալական և տնտեսական գոյության հետ չհամտեղվող վարք։ Կարող է լինել կյանքի ոճի ամբողջական փոփոխություն։
• Շարժառիթների և նախաձեռնողականության կայուն պակաս՝ անշարժություն։
• Թույլ արտահայտված հույզեր, զգացմունք ունենալու անկարողություն։
• Կարճ ժամանակահատվածում տանջանքի զգացումից ինքնագոհության կտրուկ անցում։ Ինքնասպանության մտքերի հավանական առկայություն։
• Ընկերների ու բարեկամների նկատմամբ վերաբեմունքի փոփոխություն՝ դյուրագրգիռություն, նրանց զզվեցնելու մտավախություն, հրաժարում սոցիալական ակտիվությունից, առանձնանալու աճող ցանկություն։
• Ինքնասպանության, մահացածի հետ միանալու, ամեն ինչին վերջ տալու մասին խոսակցություններ։
• Հատկապես ուժեղ ապրումների դեպքում վիշտը կարող է նույնիսկ մարդու հիվանդության ու մահվան պատճառ դառնալ։ Վիշտը հաճախ է ուղակցվում դեպրեսիայով։

Մեր օրերում ավելի ու ավելի հաճախ ենք լսում «դեպրեսիա» բառը: Ամեն քայլափոխի կլսենք «ես դեպրեսիայի մեջ եմ» արտահայտությունը: Դեպրեսիա բառը շատ անգամ ուղղակի նույնականացվում է  վատ տրամադրության հետ: Եթե մի օր առավել ալարկոտ են լինում, չեն ուզում շփվել մարդկանց հետ, միանգամից համարում են, որ իրենց մոտ դեպրեսիա է: Իրականում այդպես չէ: Այն, ինչ նշվեց վերևում, ընդամենը դեպրեսիայի մի մասն է կազմում:

Իրականում դեպրեսիան համարվում է  հիվանդություն և  ենթադրում լուրջ բուժում: Այն անդրադառնում է մարդու ամբողջ օրգանիզմին՝ և՛ հոգեբանական ոլորտին, և՛ ֆիզիոլոգիական: Հոգեբանական դրսևորումների մեջ կարող ենք նշել ճնշված տրամադրությունը, անընդհատ տխրությունը, հուսահատությունը, ձանձրույթը, տագնապը, ներքին լարվածությունը, գրգռվածությունը, մեղքի զգացումը, ինքնամեղադրումը, ինքնագնահատականի անկումը, հաճույք ստանալու անկարողությունը և այլն: Ֆիզիոլոգիական դրսևորումների մեջ կարող ենք նշել քնի խանգարումը (անքնությունը կամ քնկոտությունը), ախորժակի փոփոխությունը, աղիների աշխատանքի խանգարումը (փորկապություններ), սեքսուալ ակտիվության  նվազումը, թուլությունը, շուտ հոգնելը, մարմնի տարբեր մասերում ցավերը:

Դեպրեսիայով տառապող մարդիկ սովորաբար չեն ուզում սոցիալական շփումներ ունենալ, մեկուսանում են, հրաժարվում են հաճույքներից, հիմնականում բացասական հույզեր և մտքեր են ունենում: Առավել սուր դեպքերում մարդիկ դիմում են ալկոհոլի կամ թմրանյութերի «օգնությանը»: Իսկ շատ սուր դեպքերը կարող են հանգեցնել անգամ ինքնասպանության:

Մարդիկ շատ դժվար են դեպրեսիան ախտորոշում իրենց մոտ: Նրանք հակված են դա մեկնաբանել որպես վատ բնավորություն, տխրություն, ալարկոտություն և այլն: Գուցե վերը թվարկածից շատ բաներ գտաք ձեր բնավորության մեջ: Դա նորմալ է, բոլոր մարդիկ էլ երբեմն չեն ուզում շփվել մարդկանց հետ, տխրում են, հուսահատվում են, լարվում են և այլն: Դրանք նորմալ մարդկային ապրումներ են, սակայն եթե դրանցից շատերը միաժամանակ են հանդես գալիս և բավականաչափ երկար ժամանակահատվածում, գուցե անհրաժեշտություն կա մասնագետի դիմելու՝  հասկանալու համար՝ արդյո՞ք դա դեպրեսիա է, թե՞ ոչ:

Մասնագետները դեպրեսիան համարում են դարի հիվանդություն: Այն շատ տարածված է և միտում ունի է՛լ ավելի տարածվելու: Ինֆորմացիոն խառնաշփոթին մարդիկ հաճախ ուղղակի չեն դիմանում: Այն բուժվող հիվանդություն է և ճիշտ ու գրագետ մոտեցումը կօգնի հաղթահարել այն:

Մ. Փահլևանյան

Մեկուսացումը պետք է տարանջատել մենակությունից։ Մենակությունը պայմանավորված է սոցիալական, աշխարհագրական կամ մշակութային գործոններով, այնինչ մեկուսացումը շատ ավելի խորքային բնույթ ունի։ Հայտնի հոգեթերապևտ Ի. Յալոմը առանձնացնում է մեկուսացման 3 տիպ.

1. Մեկուսացում ինքդ քեզնից (ներանձնային)․ մարդը փախչում է իր ինչ-որ մասից` կառուցելով պատնեշներ իր ԵՍ-ի մասերի միջև: Դա տեղի է ունենում ոչ միայն այն ժամանակ, երբ մարդն ուզում է պաշտպանվել տհաճ զգացումներից կամ մտքերից, այլ նաև այն ժամանակ, երբ ժխտում է սեփական ցանկությունները, հետևում է «ճիշտ» կամ «անհրաժեշտ» լինելուն և չի վստահում ինքն իրեն:
2. Մեկուսացում մյուսներից (միջանձնային)․  մարդը փախչում է այլ մարդկանց հետ հարաբերվելուց և գիտակցումից, որ ապրում է ոչ այնպես, ինչպես կցանկանար: Դրա պատճառները կարող են լինել մի քանիսը, այդ թվում մտերիմ հարաբերություններ ստեղծելու անկարողությունը, վախը, անձնային առանձնահատկությունները, հարաբերությունների նախկին փորձը և այլն: 
3. Մեկուսացում կյանքից (էքզիստենցիալ)․ մարդն ամբոխի մեջ թաքնվում է տխրությունից և տառապանքից և գիտակցումից, որ ոչ ոք և ոչինչ չի կարող իրեն տալ ապրելու հավերժական իմաստ և ուրախություն: Նա կարող է ունենալ չհիմնավորված լավ հարաբերություններ ընտանիքի անդամների և ինքն իր հետ: Սակայն,  ինչ-որ պահից  կարող է հասկանալ, որ միայն ինքն է պատասխանատու իր կյանքի համար, և որ ոչ մի հարաբերություն չի կարող տալ լիակատար հասկացված լինելու զգացողություն և հավերժական սեր: Դա մի իրավիճակ է, որը ոչինչ չի կարող փոխել և ոչինչ չի կարող չեղյալ համարել կենսական փաստը` մեր էքզիստենցիալ միայնությունը: Այդ փաստի գիտակցմանը գալիս են ոչ միայն ծերերը: Հարցն առաջանում է, երբ մտերիմները և մեզ համար կարևոր մարդիկ հեռանում են կյանքից, և մենք մենակ ենք մնում: Ողբերգական իրադարձություններից հետո մեր կյանքի հորձանուտը լցվում է դատարկությամբ: Հաճախ դրանից հետո մենք զգում ենք վախ և անկարողություն մի զորավոր ուժի առաջ և երբեմն հասկանում ենք, որ կյանքում չկա մեր սպասելիքներին համարժեք հավերժական մի բան: Եթե մի փոքր մտածենք ապագայի մասին, ապա կհասկանանք, որ  մեր իսկ կյանքի վրա մեր ունեցած ազդեցությունը չափազանց սահմանափակ է և մենք միայնակ ենք բնության և հասարակության առաջ:

Մասնագետների բնորոշմամբ հուզական սպառման համախտանիշը` (ՀՍՀ) երկարաժամկետ սթրեսային հակազդում է, որն առաջանում է միջին ինտենսիվության, մասնագիտական տևական սթրեսների ազդեցության հետևանքով: 
Հուզական սպառման մեջ գտնվող մարդն ունենում է ամեն ինչից հոգնածության, ընկճվածության, անպաշտպան լինելու զգացում, ցանկությունների բացակայություն, վախ անորոշ ու անկառավարելի իրավիճակներից, ոչ բավարար ուժեղ, ոչ բավարար կատարյալ երևալու մտավախություն:
Նրանց մտքերում գերակշռում են սեփական անձի հանդեպ անարդարացի գործողությունների, հասարակության մեջ ունեցած դիրքին անարժան լինելու, շրջապատի կողմից գնահատված չլինելու, անլիարժեքության մասին մտքերը:
Ավելի հաճախ այս մարդիկ քննադատում են սեփական անձն ու շրջապատին, նկատված կամ հակառակը՝ աննկատ մնալու ձգտում են ունենում, ամեն ինչ շատ լավ անելու կամ էլ բացարձակապես ջանք չթափելու ցանկությամբ են աշխատում: 
Կարևոր է իմանալ, որ հուզական սպառումը շատ նենգ գործընթաց է, քանի որ դրան ենթակա մարդը շատ հազվադեպ է նկատում սպառվածության նշանները: Նրանք աջակցության և հոգատար վերաբերմունքի կարիք ունեն, պետք է չէ նրանց մեղադրել և բացատրություններ պահանջել:
Հուզական սպառումից խուսափելու համար անհրաժեշտ է ինքնաճանաչման և ինքնազարգացման դասընթացների մասնակցել, բարձրացնել սեփական ինքնագնահատականը, ավելի ու ավելի շատ առիթներ գտնել սեփական անձին խրախուսելու, սեր և հարգանք դրսևորելու համար:

Սուր տագնապային խանգարումն առաջ է գալիս, երբ մարդը բախվում է չափազանց տրավմատիկ սթրեսորի: Այն բնորոշվում է հետևյալ ախտանշաններից ամենաքիչը երեքի առկայությամբ.

1) շշմածության, մեկուսացվածության զգացում, հուզական հակազդումների բացակայություն,

2) դեռեալիզացիա կամ շրջապատում տեղի ունեցող իրադարձությունների թույլ գիտակցում,

3) դեպերսոնալիզացիա կամ դիսոցիատիվ ամնեզիա (օրինակ՝ չի կարողանում մտաբերել տրավմայի կարևոր պահը):

Սուր տագնապային խանգարումն առաջանում է, երբ անձը ներկա է լինում տրավմատիկ իրադարձության, որը ենթադրում է մահվան կամ լուրջ վնասվածքի առկայություն կամ սպառնալիք, ինչպես նաև սեփական կամ ուրիշների ֆիզիկական ամբողջականությանը սպառնացող վտանգ: Անձի հակազդումն իր մեջ ներառում է ուժեղ վախ, անօգնականության զգացում կամ սարսափ:

Տրավմատիկ իրադարձությունն անընդհատ վերապրվում է կրկնվող պատկերների, մտքերի կամ երազների միջոցով, մարդը վերապրում է տրավման` բախվելով տրավմատիկ իրադարձությունը հիշեցնող որևէ երևույթի, ինչպես նաև ակնհայտորեն խուսափում տրավմատիկ իրողությունը հիշեցնող ազդակներից` մտքեր, զգացումներ, վայրեր, խոսակցություններ, մարդիկ: Դիտվում են տագնապի և անհանգստության բացահայտ ախտանշաններ` քնելու դժվարություն, թույլ կենտրոնացում, գրգռվածություն, մոտորային ակտիվություն, անհանգստություն: Խախտվում է անձի նորմալ գործունեությունը սոցիալական կամ մասնագիտական ոլորտներում, ինչպես նաև դիտվում են դժվարություններ անձի կողմից մի շարք այնպիսի անհրաժեշտ միջոցառումների իրականացման հարցում, ինչպիսիք են աջակցությունն ընդունելը, ընտանիքի անդամներին տրավմատիկ փորձառության մասին պատմելը և այլն:

Այս ախտանշանները դիտվում են նվազագույնը երկու օր, իսկ առավելագույնը` չորս շաբաթ և վերանում են տրավմատիկ իրադարձությունից չորս շաբաթ հետո:

                                                                                                                                                                                                                            Ա. Բարսեղյան

Մարդու կյանքում սթրեսային իրավիճակները կարող են միանգամայն տարբեր լինել` սթրես աշխատավայրում, հարազատի կորուստ, ֆինանսական դժվարություններ, առողջական խնդիրներ և այլն: Այդ տարբեր իրավիճակներին մեր օրգանիզմը և հոգեկան ներաշխարհն արձագանքում են մի շարք օրինաչափ ձևերով: Յուրաքանչյուր սթրեսային արձագանք ընթանում է երեք փուլով: Որոշ դեպքերում սթրեսային արձագանքը չի հասնում երրորդ փուլին, եթե մարդը կարողանում է հաղթահարել սթրեսը նախքան այդ փուլին հասնելը:

I. Նյարդային լարվածության փուլ: Ստեղծվում է վերոնշյալ իրավիճակների հետևանքով: Սովորաբար նման իրավիճակներում մարդու առաջին արձագանքը լինում է հուզական ընկճվածությունը, սեփական անձով անբավարարվածության զգացումը, անելանելիության զգացումը, տագնապը, անհանգստությունը, քնի խանգարումները, դեպրեսիան և այլն: Այսինքն այն բոլոր վարքային և հուզական դրսևորումները, որոնք մենք ունենում ենք, երբ հայտնվում ենք մեզ համար անցանկալի, չսպասված, տհաճ կամ անհարմար իրավիճակում:

II. Դիմադրության փուլ: Մարդն այս կամ այն կերպ փորձում է ինքն իրեն պաշտպանել բացասական ազդեցություններից, փոխել իրավիճակը, լուծել կոնֆլիկտը, գումար հայթայթել խնդրի լուծման համար և այլն: Այս շրջանում մարդը կարող է ոչ համապատասխան հուզական արձագանքներ տալ, կարող է լինել դյուրագրգիռ, զայրանալ ամեն մանրուքից, մի բանից շատ զայրանալ, մյուսի հանդեպ առհասարակ անտարբեր մնալ, կարող է որոշ ժամանակ ապակողմնորոշված լինել, մասնագիտական ոլորտում ավելի անուշադիր դառնալ կամ կոնկրետ գործերն անել լավ, մյուսները` շատ թերի կատարել:

III. Սպառման փուլ: Այս փուլին բնորոշ է հոգեկան պաշարների սպառումը, հուզական տոնուսի նվազումը: Այս փուլին մարդիկ հասնում են այն դեպքերում, երբ նախորդ փուլում դրսևորած դիմադրությունն անարդյունավետ է եղել: Այս շրջանում մարդիկ կարող են մեկուսանալ, հոգնածություն զգալ, առհասարակ խուսափել շփումներից, ֆիզիկական ու հոգեմարմնական խանգարումներ ունենալ: