Պերֆեկցիոնիզմը կամ կատարելապաշտությունը և դրա ազդեցությունը մարդու կենսագործունեության վրա

Կատարելապաշտություն, ասել է թե պաշտել կատարյալը: Իսկ ի՞նչ է կատարյալը։ Մենք երբևէ չենք մտածում՝ արդյոք այս ծառը կատարյալ է, թե՞ ոչ: Մենք ընդունում ենք բնությունն այնպիսին, ինչպիսին այն կա՝ առանց քննադատելու այն քարերի կամ ճահիճների համար: Սակայն նույնը չենք կարողանում անել մեր պարագայում:

Թվում է, թե կատարելապաշտությունը կամ պերֆեկցիոնիզմը օգնում է մարդուն ձգտել ավելիի և զարգանալ: Արդյո՞ք դա այդպես է:

Կատարելապաշտությունը կամ պերֆեկցիոնիզմը մարդու ձգտումն է անել ամեն ինչ կատարյալ և լինել անթերի: Այլ կերպ ասած, դա չափազանց բարձր չափանիշների և չափազանց խիստ պահանջների արտահայտումն է ինքդ քո և ուրիշներին նկատմամբ: Սուր արտահայտված լինելու պարագայում մարդուն բնորոշ է սև-ու-սպիտակ՝ դիխոտոմիկ, մտածողությունը, այսինքն՝ ցանկացած ոչ-կատարյալ բան գնահատվում է որպես թերի: Ցանկացած շեղում ՙկատարելությունից՚ ընկալվում է որպես ամոթալի մի բան:

Հասկանալի է, որ այսօրինակ մտքերն առաջացնում են մեծ լարվածություն մարդու մոտ: Հատկապես, որ «կատարյալն» ու «անթերին» սուբյեկտիվ կատեգորիաներ են: Հաճախ պերֆեկցիոնիզմն անվանում են գերազանցիկի սինդրոմ: Անդերսենի ՙԱրքայադուստրը սիսեռահատիկի վրա՚ հեքիաթի հերոսուհին պերֆեկցիոնիստի տիպիկ օրինակ է: Պերֆեկցիոնիստին անհարմարություն է պատճառում ամենա աննշույլ բանն անգամ, որ մեկ ուրիշը չէր էլ նկատի:

Կատարելապաշտ մարդիկ առաջնորդվում են «7 անգամ չափիր, մեկ անգամ կտրիր» սկզբումքով. բազմաթիվ անգամ ստուգում են արդեն ավարտած աշխատանքը, շատ սուր են արձագանքում քննադատությանը, հաճախ նախընտրում են ավելի երկար աշխատել՝ բացառելու համար հնարավոր սխալները և ՙկատարելության՚ հասցնելու համար յուրաքանչյուր մասնիկի մշակումը: Օրինակ՝ նրանք կարող են ժամերով ընտրել առավել գեղեցիկ ֆոն՝ ցուցասահիկ (պրեզենտացիա) պատրաստելիս: Այդ ամենի արդյունքում պերֆեկցիոնիստները ծախսում են շատ ժամանակ այն գործողությունների վրա, որ կարող էին անել անգամներ ավելի կարճ ժամանակահատվածում: 

Մինչև 1990–ական թվականները կլինիկական հոգեբանության ոլորտում արված հետազոտությունները ցույց տվեցին, որ կա ուղիղ համեմատական կապ կատարելապաշտության և այնպիսի երևույթների միջև, ինչպիսին են դեպրեսիան, կպչուն վիճակները (կպչուն մտքերը և կպչուն գործողությունները), սննդային խանգարումները և այլն: Թեև հետագա հետազոտությունները որոշակի ճշգրտում մտցրեցին այս երևույթի հասկացման մեջ, մասնավորապես, մասնագետները  սկսեցին տարբերակել  կատարելապաշտության նորմալ և նևրոտիկ կամ ֆունկցիոնալ և դիսֆունկցիոնալ ձևերը, այնուամենայնիվ, այսօր էլ հոգեբանների շրջանում կատարելապաշտությունը ընդունված է համարել մի բան, որը մեծապես կարող է խանգարել մարդուն բավարարված և երջանիկ զգալ:

Ինչո՞վ են տարբերվում իրարից կատարելապաշտության ֆունկցիոնալ և դիսֆունկցիոնալ ձևերը:

Առաջինի դեպքում կատարելապաշտական ձգտումները գերակշռում են սխալվելու (կամ չհաջողելու) վախի նկատմամբ, իսկ երկրորդի դեպքում հակառակն է: Ֆունկցիոնալ կատարելապաշտության պարագայումմարդը ձգտում է անել իր գործը բավական լավ, բայց ոչ կատարյալ: Իսկ անհաջողության բախվելիս, սխալվելիս՝ չի հուսահատվում, չի մեղադրոմ ինքն իրեն:

Դիսֆունկցիոնալ պերֆեկցիոնիզմի դեպքում մարդուն անհարմարություն կարող են պատճառել այնպիսի աննշան երևույներ, ինչպիսիք են, օրինակ, զգեստապահարանում շորերի հավասար ծալված չլինելը, հոդվածի ՙսխալ՚ տառատեսակը, ինչպես վերընշված հեքիաթի հերոսուհուն էր անհարմարություն պատճառում փոքրիկ սիսեռահատիկը:

Դիսֆունկցիոնալ կատարելապաշտությանը բնորոշ են.

 Կատարելապաշտության ձևավորման վրա ազդում են

 Ի՞նչ է հարկավոր անել մեղմելու համար այս երևույթը

Հեղինակ՝ հոգեբան Մարիա Բաբայան։

Կարդացեք նաև

Տիպիկ սցենարներ և մոտիվացիա

Մեզնից շատերն ունեն վարքի կրկնվող և սիրված սցենարներ: Դա բացատրվում է նրանով, որ մենք բոլորս, ապրելով և աշխատելով հասարակության մեջ, ստիպված ենք հետևել էթիկայի որոշակի կանոնների:

Հկտ 07 2023

Ինչպես ենք մենք լսում

Ե´վ խոսքը, և´ տեսողական կապը, և´ կայուն ուշադրությունն օգնում են արդյունավետ հաղորդակցվել, բայց մեզնից յուրաքանչյուրն այդ միջոցներից օգտվում է յուրովի:

Սպտ 14 2023

Կամքի ուժ և ալարկոտություն

Կամքը գիտակցաբար նպատակներ դնելու և դրանց հասնելու կարողությունն է, դրա ճանապարհին հանդիպած խոչընդոտների հաղթահարումը:

Սպտ 01 2023