Մայրության բերկրանք և մայրական տագնապներ. ինչպես լինել ոչ կատարյալ մայր

Մայրությունը, որքան էլ որ հաճելի է և առաջացնում է բերկրանքի զգացում, նաև ծնում է բազմաթիվ տագնապներ, հատկապես մեր` կատարելապաշտական ժամանակներում: Ինչպե՞ս ճիշտ գրկել երեխային, որպեսզի նա իրեն զգա ապահով և միաժամանակ ազատ, ինչպե՞ս ճիշտ դաստիարակել երեխային, որպեսզի չճնշել նրա ինքնարտահայտումը, ո՞ր տարիքից է կարելի սովորեցնել օտար լեզուներ, որքա՞ն և ինչպիսի՞ տեղեկատվությունն է, որ կարելի է տրամադրել երեխային և ո՞րն է այն շեմը, որից հետո այն ունենում է վնասող ազդեցություն: Այս բոլոր հարցերի հիմքում ընկած է մեկը` ինչպե՞ս լինել օգտակար երեխայի համար: Այլ կերպ ասած` ինչպե՞ս լինել լավ մայրիկ:

Հոգեբանության մեջ կա «բավական լավ մայր» հասկացությունը, (նաև ասում են սովորական մայր), որը մտցրել է հայտնի մանկաբույժ և մանկական վերլուծաբան Վիննիքոթը: Այս հասկացությունն օգտակար է նրանով, որ թույլ է տալիս մայրիկներին հանգիստ վերաբերվել իրենց ոչ-կատարյալ լինելուն:

Աշխատելով բազմաթիվ երեխաների հետ, Վիննիքոթը հասկացավ, որ մայրը, երբ հանգիստ է և ուշադիր է երեխայի կարիքների նկատմաբ, բնազդաբար երեխային տալիս է այն, ինչ նրան պետք է: Իսկ բազմատեսակ կաննոները, թե որն է միակ ճիշտ ձևը այս կամ այն հարցնում, միայն շփոթեցնում և խուճապի են մատնում նրան, և վերջինս կամ մի կողմ է դնում այն, թե ինչ է ասում նրան իր ներքին ձայնը և վարվում է համապատասխան հստակ կաննոների (օրինակ`կերակրում է ըստ հստակ ժամանակացույցի), արդյունքում երեխայի իրական կարիքները կարող են մնալ չլսված և չբավարարված, կամ հետևում է բնության ձայնին (օրինակ` քնում է երեխայի հետ միասին), բայց միաժամանակ կարող է ունենալ մեղքի զգացում, որ սխալ է վարվում:

Վիննիքոթը խորհուրդ էր տալիս բուժ աշխատողներին վստահել մայրիկների ինտուիցիային և չծանրաբեռնել նրանց շատ կանոններով. հանգստացնել նրանց, երբ նրանք տագնապում են` արդյոք ճիշտ են վարվում, թե ոչ, քանի որ, լինելով հոգեպես խաղաղ վիճակում, նրանք ինտուիտիվ գիտեն` ինչ է պետք անել:

Անշուշտ կան որոշ պարզ բաներ, որոնք ընդհանուր են բոլոր մանկահասակ երեխաների համար, ինչպիսին է օրինակ այն, որ մինչև մեկ տարեկան երեխան ընկալում է իրեն որպես մեկ ամբողջություն մոր հետ, և մոր ներկայությունը նրան տալիս է հնարավորություն ձևավորելու իր Ես-ը: Հետևապես առաջինը, ինչ կարող է անել «բավական լավ մայրը» երեխայի համար, դա ֆիզիկապես ներկա լինելն է: Իհարկե կարող է այնպես պատահել, որ նա հիվանդանա և երկար ժամանակ չկարողանա երեխայի կողքին լինել, բայց այդ դեպքում մորը փոխարինում է հայրը, տատիկը կամ դայակը, և այդ դեպքում հաջորդ կետերը վերաբերվում են նրանց:

«Բավական լավ մայրը» կարողանում է հաղթահարել իր տագնապը և հանգստացնել երեխային: Օրինակ, եթե դուք կարողանում եք գոնե որոշ դեպքերում սարսափահար չնետվել երեխային փկելու, երբ նա ընկել է և կարողանում եք գոնե որոշ դեպքերում ասել` «ոչինչ, որ ընկար, քեզ հետ ամեն ինչ կարգին է», փոխարենը ասելու` «ես քեզ չէի ասում` մի վազի», ուրեմն դուք ինչ-որ չափով կարողանում եք հաղթահարել ձեր տագնապները: Եվ նույնիսկ, եթե դեռ չեք կարողանում, կարող եք սովորել:

«Բավական լավ մայրը» սխալվում է: Նա պետք է սխալվի: Մենք երբեմն կարող ենք չհասկանալ` ինչու է երեխան անհանգիստ, երբե՜մն մի քիչ տաք կարող է հագցրած լինենք նրան, երբե՜մն` մի քիչ թեթև: Մեծահասակների սխալներն անհրաժեշտ են երեխային` առերեսվելու համար իրականության հետ, առերեսվելու իր բարկության, տխրության, կարոտի հետ և հաղթահարելու դրանք:

Համաձայն հետազոտությունների, որքան «իդեալական» է մայրը, այնքան ավելի դժվար է երեխային ադապտացվել իրականությանը և ընդունել այն: Նամանավանդ, որ իդեալականության տակ քողարկված է նույն ինքը տագնապայնությունը:

Չորորդը` «բավական լավ մայրն» ունի իր սեփական կյանքը: Նա չի մոռանում իր կարիքների մասին և դրանց նույնպես տեղ է տալիս: Երբ մայրը կարողանում է չանտեսել իր մարմնական և հոգևոր կարիքները, դրանով նա օրինակ է ծառայում երեխաների համար:

Հինգերորդը` «Բավական լավ մայրը» հասկանում է իր զգացմունքները: Հասկանում է, որ նա հոգնած է, այլ ոչ թե ատում է, անհանգիստ է, այլ ոչ թե ջղայնացած: Իհարկե երբեմն կարող է շփոթել, այդպես պատահում է: Բայց հիմնականում կարողանում է տարբերակել դրանք և չի շրջվում տհաճ ապրումներից: Եվ երեխան սովորում է ընդունել իր իսկ բացասական հույզերը:

Կարևոր է հիշել, որ երեխային պետք է ոչ թե կատարյալ մայր, այլ մայր, ում կարելի է սիրել, իսկ երբեմն էլ ատել, ում վրա կարելի է հենվել և ով հավատում է երեխայի ուժերին:

Հեղինակ՝ Մարիա Բաբայան