Մանկական տագնապը զգացում է, որը երեխան կարող է ունենալ անհասկանալի, անորոշ, ինչպես նաև անհանգստություն առաջացնող իրավիճակներում: Երբ իրավիճակը երեխայի համար դառնում է հասկանալի և որոշակի, տագնապը մարում է: Սակայն, երբ երեխայի կյանքում տագնապաբեր իրավիճակները գերակշռում են, ապա հնարավոր է բարձր տագնապայնության և հետագայում տագնապային անձի ձևավորում։
Իհարկե, կարևոր ենք համարում նշել նաև, որ տագնապի չափավոր մակարդակը հանդիսանում է ակտիվ անձի բնական և պարտադիր առանձնահատկություն:
Իսկ հիմա եկե՛ք քննարկենք, թե այդ որ իրադրությունները կարող են տագնապաբեր լինել և առաջացնել բարձր տագնապայնություն երեխաների շրջանում։
▲ Հղիության ընթացում երեխային կորցնելու ծնողների տագնապը,
▲ Վաղ տարիքում երեխայի համար մայրիկի չափազանց անհանգստությունը, ինչը փոխանցվում է փոքրիկին,
▲ Հիվանդությունները և մայրիկից երկարատև բաժանումը,
▲ Գերխնամքը կամ թերխնամքը,
▲ Ընտանիքում կոնֆլիկտային հարաբերությունները,
▲ Ֆիզիկական և հոգեբանական ապահովությանը սպառնացող իրադարձությունները,
▲ Երեխայի նկատմամբ անհամապատասխան, ավելի հաճախ չափից մեծ պահանջները,
▲ Հակասական պահանջները երեխայի նկատմամբ /մամա-պապա-տատիկ-պապիկ և այլն/։ Երբ մայրիկի մոտ երեխայի համար այս կամ այն արարքը սահմանափակվում է, իսկ հայրիկի, կամ տատիկ-պապիկի մոտ երեխան տվյալ արարքի համար ստանում է այլ արձագանք, և հակառակը։
▲ Այլ մարդկանց հետ համեմատելու /քույր-եղբայր-ընկերներ/ ծնողների սովորությունը,
▲ Դաստիարակության մեջ հետևողականության պակասը կամ ավտորիտար դաստիրակության ոճը։ Ի՞նչ նկատի ունենք դաստիարակության մեջ հետևողականության պակաս ասելով․ մե՛կ երեխայի ոչ այնքան ցանկալի վարքը, կամակորությունները որոշակի ժամանակ տանելի են ծնողների կողմից, մե՛կ տվյալ վարքին ի պատասխան երեխան հանդիպում է բուռն զայրույթի և սահմանափակման։
▲ Ինչպես նաև ավելացնենք մի ակտուալ կետ, երբ երեխային շրջապատող մեծահասակներն անընդհատ անհանգիստ են, լարված, հուզականորեն հագեցած քննարկումներ են ունենում տարբեր թեմաների շուրջ։
Ո՞ր դրսևորումներերը կարող են հուշել, որ երեխայի մոտ առկա է բարձր տագնապայնություն
▲ Երեխայի բարձր շարժողականությունը, ինչպես օրինակ՝ ձեռքերի մեջ տարբեր իրեր պտտելը, սեղանին թմբկահարելը, հոնքերը պոկոտելը, մազերի հետ խաղալը և այլն,
▲ Կրկնվող գործողություններ կատարելը,
▲ Ինչ-որ բանի վրա կենտրոնանալու դժվարությունը,
▲ Քնի խանգարումները,
▲ Մկանային լարվածությունը, տիկերը դեմքի վրա կամ մարմնի այլ հատվածներում,
▲ Օնանիզմը /ձեռնաշարժություն/,
▲ Կակազությունը,
▲ Որոշակի երևույթներից կամ իրավիճակներից խուսափելը, քանի որ անվստահության զգացումը և երեխայի պատկերացումներն իր մասին կարող է խանգարել։
Ինչը՞ կարող է օգնել
▲ Դաստիարակության մեջ հետևողականություն պահպանելը,
▲ Ապահով և վստահելի փոխհարաբերություններ ստեղծելը,
▲ Ֆիզիկական շփման միջոցով սեր արտահայտելը,
▲ Սեփական օրինակով ամեն ինչում վստահ պահվածքը, օրինակ ծառայելը,
▲ Ինքնաարտահայտվելու հնարավորություն ստեղծելը՝ խաղալը, նկարելը, ծեփակերտելը,
▲ Օրվա ընթացքում որոշակի ժամանակ հատկացնելը, և երեխային՝ իրեն օգտակար, պիտանի զգալու հնարավորություն ստեղծելը,
▲ Երեխայի արարքներին հուզական արձագանքներ, գնահատականներ չտալը,
▲ Տարբեր աշխատանքներ անելիս՝ երեխայի ունեցած փոքր նվաճումները խրախուսելը։
Հեղինակ՝ հոգեբան մանկական Գոհար Բարխուդարյան։