Ամուսնալուծությունից հետո հայրը երեխային տեսնելու իրավունք ունի: Այն հարցին, թե արդյոք երեխային պետք է շփվել ծնողների հետ, գրեթե բոլոր դեպքերում պետք է դրական լուծում տրվի: Արյունակցական կապը կտրել չի կարելի, հնարավոր է միայն թուլացնել այն: Կանայք և տղամարդիկ կշարունակեն լինել մայր և հայր անկախ այն բանից, որ իրենց երեխաներից առանձին են ապրում: Սովորաբար խնամակալ լինում է մայրը, իսկ հայրիկները հիմնականում պայքարում են երեխաներին տեսնելու իրենց իրավունքի համար:
Այլ հարց է այն, թե ինչպես պետք է կազմակերպել երեխայի և հոր հանդիպումն ամուսնալուծությունից հետո: Հաճախ է լինում, որ մայրերն ու հայրերը չեն ցանկանում տեսնել իրար կամ որոշակի կապ պահպանել ամուսնալուծությունից հետո: Դատարանը հաշվի չի առնում, թե նախադպրոցական տարիքի երեխան ծնողներից որ մեկի հետ է ցանկանում մնալ: Այս հարցը գրեթե միշտ մեխանիկորեն լուծվում է հօգուտ մոր:
Երեխան չի կարող սիրել կամ չսիրել, կարոտել կամ մոռանալ իր հարազատներինղեկավարվելով դատարանի որոշմամբ: Նա հաճախ ասում է մայրիկին, որ կարոտում է հայրիկին: Ոչ երկու, ոչ երեք, ոչ չորս տարեկանում երեխան չի կարող հասկանալ՝ ինչո՞ւ իր կյանքն այդպես փոխվեց, ինչո՞ւ է նա գտնվում մի տեղում, իսկ իր համար այդքան սիրելի մարդը հայրիկը, մեկ այլ տեղում: Նախադպրոցական տարիքի երեխաներն այնքան ինքնուրույն չեն, որ երբ ցանկանան, կարողանան գնալ և տեսնել իրենց հարազատին:
Այսպիսով, այն ծնողները, ովքեր ինչ-որ պատճառներով որոշում են ամուսնալուծվել, պետք է նախօրոք մտածեն, թե ինչպե՞ս են կազմակերպելու երեխայի հետ տեսակցությունները: Չի կարելի բաժանել երեխաներին. աղջիկը մայրիկին, տղան հայրիկին, այնպես, ինչպես բաժանում են տան գույքը` աթոռն ու սեղանը կամ հեռուստացույցն ու համակարգիչը: Երեխան երկու ծնողների աջակցության կարիքն ունի: Նա մեղավոր չէ որ մայրիկն էլ չի սիրում հայրիկին, կամ որ հայրիկն այլ կնոջ հետ է ամուսնացել:
Այս հարցի մասին քննարկումներ սկսելուց փորձեք չմտածել ձեր սկզբունքների, ինքնասիրության մասին, այլ առաջնորդվեք երեխայի շահերով: Եթե նույնիսկ ձեր համատեղ կյանքը չի ստացվել, չի կարելի զրկել երեխային երկու ծնողների հետ շփվելու ուրախությունից: Այդպիսի իրավունք չունեք ոչ դուք և ոչ էլ որևէ մեկը:
Շատ վիրավորված կանայք փորձում են ամեն կերպ սահմանափակել երեխաների և հոր շփումը` հիմնավորելով դա նրանով, որ երեխաները նրա հետ հանդիպումից հետո վատ են զգում իրենց, կամ նման հանդիպումների ժամանակ երեխաների մասին բավարար չափով հոգ չեն տանում, կամ հանդիպումները ոչ ճիշտ տեղում են լինում, որտեղ երեխաները հոգնում են կամ հիվանդանում: Հայրերին մեղադրում են այն բանում, որ նրանք հանդիպումների ընթացքում երեխաներին ամեն ինչ թույլ են տալիս, ուշադիր չեն լինում, տրամադրում են մայրերի դեմ, երբեք ճիշտ ժամանակին չեն գալիս երեխայի հետևից և ճիշտ ժամանակին հետ չեն բերում նրան:
Հաճախ այդպիսի մեղադրանքներում կա ճշմարտության որոշակի տոկոս: Եթե հայրը երկրորդ անգամ չի ամուսնացել, չունի իր տունը, պատահում է, որ նրա համար շատ դժվար է լինում երեխայի հետ այդքան ժամանակ անցկացնել: Այնուամենայնիվ, մայրերը հարմար առիթը բաց չեն թողում նրանց մեղադրելու և այդ մեղադրանքներն ուռճացնելու համար:
Փոքրիկ երեխաները հայրերին ավելի հաճախ պետք է տեսնեն` շաբաթը մեկ կամ երկու անգամ: Մեկ կամ երկու տարեկան հասակում այդ հանդիպումները կարող են լինել զբոսանքների, ավտոմեքենայով շրջելու, մոտակա խաղահրապարակ գնալու տեսքով: Հանդիպումների տևողությունը ժամանակի ընթացքում պետք է ավելացնել: Երբ երեխան դառնա երեք կամ չորս տարեկան, շատ ավելի լավ կլինի, որ նա մի ամբողջ օր կամ նույնիսկ հանգստյան օրերն անցկացնի հայրիկի տանը, ծայրահեղ դեպքում գոնե երկու շաբաթը մեկ անգամ: Եթե երեխան չորս կամ հինգ տարեկան է, լավ կլինի, որ նա հայրիկի հետ շատ ավելի երկար ժամանակ անցկացնի (նրա հետ լինի արձակուրդների մի մասը և այլն):
Մի քանի բառ վախերի մասին: Դժվար թե գիտակից և հասուն մարդը երեխային վատ տրամադրի մոր կամ հոր նկատմամբ: Եվ նման բաներից վախենում են հիմնականում այն ծնողները, ովքեր իրենք են այդպես վարվում: Այլ հարց է երեխային քեզ հետ պահելու անգիտակցական մղումը: Այս ամենն արվում է միայն երեխային բարին կամենալով: Ծնողներն ավելորդ խնամքն ու իրենց վերաբերմունքը բացատրում են գրեթե նույն կերպ` եթե այդքան ուշ-ուշ ենք տեսնվում, ապա մեղք չէ երեխային ավելի թանկ նվեր գնելը, կամ երեխային տարբեր զվարճանքի վայրեր տանելը, նրա չարաճճիությունները տանելը և երես տալը. այս ամենում ոչ մի մեղք և քննադատելի բան չկա:
Լսելով մեծահասակներին և հետևելով նրանց վարքին` չորս, հինգ տարեկան երեխաները եզրակացություններ են անում, թե ով է լավը, իսկ ով վատը: Երեխայի և հոր հանդիպումներն ամեն անգամ ավարտվում են լացով, հիասթափությամբ:
Ինչ անել, եթե երեխան բաժանված է ոչ միայն հորից, այլև քույրերից, եղբայրներից, տատիկից և պապիկից: Այստեղ ոչ մի իրավաբանական որոշում չի օգնի: Այստեղ հույսը կարելի է դնել միայն մեծահասկաների հասունության և խոհեմության վրա: Չի կարելի մոռանալ երեխայի` իր հարազատներին կապվածության մասին: Ինչքան էլ որ դա դժվար լինի, պետք է ճանապարհներ գտնել, որպեսզի երեխան շփվի նաև նրանց հետ: Շատ խելացի են վարվում այն ծնողները, ովքեր գիտակցաբար պահում են այդ կապերը և երեխային սովորեցնում, որ իրենց թե՛ հոր, թե՛ նրա բարեկամների հետ իրենց հարաբերություններում ոչինչ չի փոխվել:
Ինչպես հայտնի է բազմաթիվ դեպքերից, երեխաներն ատում են այն ծնողներին, ովքեր փորձում են իրենց սերն ու հոգատարությունը փոխարինել թանկ նվերներով:
Յուրաքանչյուր հանդիպման ժամանակ հայրը պետք է իրեն պահի այնպես, կարծես դա սովորական երևույթ է: Իրեն դրսևորի այնպես, ինչպես դա կաներ, եթե ամուսնալուծություն չլիներ, այլ ոչ թե յուրաքանչյուր հանդիպում վերածի մի մեծ խնջույքի և երեխային տեղի-անտեղի նվերներ մատուցի և այլն: Նմանօրինակ հանդիպումները հնարավորություն չեն տալիս շփվել միմյանց հետ, խոսել, մտերմանալ:
Շատ լավ է, եթե հոր տանը երեխան ունի իր խաղալիքները, իրեն հետաքրքիր իրեր, ինչպես նաև ընկերներ: Պետք չէ հանդիպումների ժամանակ երեխային երկար ժամանակ թողնել մեքենայի մեջ կամ տանել աշխատավայր այն դեպքում, եթե նրան ուշադրություն չեք դարձնելու և կենտրոնանալու եք աշխատանքի վրա:
Եթե հայրիկն ապրում է այլ քաղաքում, ապա երեխայի հետ հանդիպումների քանակը կապված է լինում նաև ֆինանսների հետ: Հեռավորությունը չի նվազեցնում երեխաների համար հոր ներկայության պահանջը, բայց համարվում է այն բանի ընդունելի արդարացում, թե ինչու են հանդիպումներն այդքան քիչ (եթե ծնողները այդ բացատրությունը չեն չարաշահում):
Այսպիսի իրավիճակներում պետք է առավելագույն կերպով օգտագործել ամառային արձակուրդները, երբ հայրիկը կկարողանա այն անցկացնել երեխայի հետ:
Կանոնավոր հանդիպումները շատ կարևոր նշանակություն ունեն երեխայի համար, քանի որ նրա հավատը հոր նկատմամբ միշտ խոցվում է, եթե նա չի հայտնվում, երբ նրան սպասում են: Այն հայրերը, ում աշխատանքն անկանոն է և ովքեր երբեմն ստիպված են լինում աշխատել նաև ազատ օրերին, այդ փաստը պետք է հաշվի առնեն և նախօրոք երեխայի հետ խոսեն ու բացատրեն դա: Նույնիսկ այս դեպքերում հայրերը պետք է ամեն ինչ անեն, որպեսզի չհետաձգեն հանդիպումը. չէ՞ որ երեխան այդքան սպասում է։
Հաճախ պատահում է այնպես, որ հանդիպումներին խանգարում է ամուսնու թշնամանքը նախկին կնոջ նկատմամբ և երեխաների հանդեպ ունեցած մեղքի զգացումը: Հայրը խուսափում է նախկին կնոջ հետ հանդիպումներից, քանի որ դրանք ստիպում են նրան վերապրել անցյալի դառը զգացողությունները: Լինում է նաև այնպես, որ կինն առիթը բաց չի թողնում նրան իր ատելության մասին ասելու:
Եթե հայրը հաճախ է հանդիպումները չեղյալ հայտարարում, ապա մայրը պետք է ինչ-որ միջոց գտնի նրան բացատրելու, թե ինչքան է տանջվում դրանից երեխան և ինչքան է նրան սպասում: Եթե հայրը չի ընդունում երեխայի հետ հանդիպումների կարևորությունը և շարունակում է դրանցից խուսափել, կորում է մի քանի ամսով կամ շաբաթներով, ապա մայրիկը պետք է երեխային բացատրի, որ այդպես է լինում ոչ թե այն պատճառով, որ հայրիկը նրան չի սիրում, այլ որ նա երևի շարունակում է բարկացած մնալ մայրիկի վրա և շատ է տանջվում, որ այդպես էլ չկարողացավ ապրել իր հետ և փորձում է մոռանալ այն ամենը, ինչը ստիպում էր նրան այդպես տանջվել:
Տղային, ով նույնականցնում է իրեն հոր հետ, հաճախ է հանդիպում նրան և շփվում, ուղղակի անհրաժեշտ է, որ իր կողքին իսկապես լավ օրինակ ունենա: Աղջկա մոտ հոր հետ հանդիպումները ձևավորում են այլ հատկանիշներ, բայց նրա համար այդ հանդիպումները նույնպես շատ կարևոր են: Ապագայում նրա՝ տղամարդկանց հետ հարաբերությունների ձևը և ոճը կախված են հոր հետ նախկինում հարաբերություններից, նրա կերպարից, ինչպես նաև այն ամենից, ինչ նա գիտի հոր մասին: Այս ամենը շատ մեծ ազդեցություն է ունենում կյանքում երկրորդ կեսի ընտրության հարցում: Աղջիկներից շատերն ընտրում են իրենց հորը նման տղաների: Եթե աղջիկը հիասթափվում է հայրիկից, կամ նրա մասին լսածը ստիպում է վատը մտածել հոր մասին, դա առաջին հերթին ամենակործանարար ձևով ազդեցություն է ունենում նրա ապագա ամուսնու ընտրության վրա:
Այս ամենից, սակայն, չի կարելի ենթադրել, որ ամուսնալուծված ընտանիքի երեխաները չեն կարող հանգիստ ու երջանիկ մեծանալ և իսկապես երջանիկ ընտանիք կազմել:
Շատերի մոտ հենց այդպես էլ լինում է: Սիրելի ծնողներ, անգամ եթե ամուսնալուծված եք, կարող եք դաստիարակել ինքնավստահ, ինքնաբավ երեխաներ, ում կյանքում ամեն ինչ շատ բարեհաջող կդասավորվի:
Երեխաների և հատկապես տղաների կյանքում հոր դերն իսկապես շատ մեծ է: Երկու-֊երեք տարեկանից սկսած տղան արդեն հստակ պատկերացնում է իր սեռը: Սկսած այդ ժամանակից մինչև վեց տարեկան` երեխան սկսում է ընդօրինակել առաջին հերթին հորը, մեծ եղբորը կամ այլ տղամարդկանց, որոնք իր համար կարևոր նշանակություն ունեն: Երեխան հետևում է, թե նրանք ինչով են սիրում զբաղվել, ինչը նրանց կարծիքով կարելի է անել, ինչը՝ ոչ, ինչպես են նրանք վերաբերվում միմյանց և կանանց, ինչպես են խոսում, ինչպիսի զգացմունքներ են ունենում այս կամ այն իրավիճակներում, այդ զգացմունքերից որոնք են ազատ արտահայտում, որոնք են փորձում թաքցնել, ինչից են նրանք վախենում:
Հասկանալի է, որ եթե ընտանիքում հայր չկա, մոր համար ավելի դժվար է լինում երեխայի հետ բնական հարաբերություններ հաստատել: Հաճախ նա իրեն միայնակ է զգում: Անկախ այն բանից, ինչքանով է մայրիկը հոգեբանական տեսանկյունից առողջ, նա մեծ ցանկություն է ունենում իր տղային իր մոտ ընկերը դարձնել, հատկապես, եթե նա միակ երեխան է:
Տղան փորձում է իր հիշողության մեջ պահել հոր կերպարը կամ ստեղծել երևակայական հայրիկ:
Գիտակից և խոհեմ մայրն ընդգծում է իր նախկին ամուսնու նկատմամբ ունեցած հարգանքը: Իր երեխայի աչքում նա չի վարկաբեկի հորը, անկախ այն բանից, թե իրականում ինչ է մտածում նրա մասին:
Աղջիկների համար հոր ներկայությունը ևս շատ կարևոր է: Դեռ մանուկ հասակից երեխան բախվում է սեռերի տարբերությանը: Նա պետք է հասկանա, որ տղաներն ու աղջիկները տարբերվում են միմյանցից: Մայրը երեխային չպետք է բացասական վերաբերմունք ներշնչի տղամարդկանց նկատմամբ, անկախ իր նախկին վիրավորանքներից, որոնք նա ստացել է ամուսնուց:
Երեքից վեց տարեկան հասակում աղջկան անհրաժեշտ է հոր ներկայությունը կամ գոնե նրա կերպարի ստեղծումը, որպեսզի նրա մեջ ձևավորվեն ռոմանտիկ կապվածության զգացմունքները: Ահա այստեղ նրան պետք է օգնի մայրիկը` ձևավորելով հոր դրական կերպարը:
Եթե աղջիկը հոր մասին շատ քիչ հիշողություններ ունի, նա, ինչպես և տղա երեխաները, ստեղծում է հոր կերպարն իրենց շրջապատող տղամարդկանց կերպարների հիման վրա:
Այդ տղամարդու կերպարը կարող է մեծ ազդեցություն ունենա երեխայի հետագա ամուսնու ընտրության և ընտանիքի ձևավորման վրա: Հենց դրա համար է անհրաժեշտ, որպեսզի մայրն օգնի երեխային տեսնել հոր լուսավոր ու ամենադրական կողմերը:
Շատ հաճախ ամուսնալուծված կանայք ապրում են իրենց ծնողների ընտանիքի հետ: Այդ պարագայում երեխա-հայր հարաբերություններում լավագույն դերը կարող է խաղալ պապիկը:
