Սթրեսը և մեդիտացիան

Մեդիտացիան ուղեղի համար նախատեսված վարժանք է, որն ազդեցություն է գործում նաև մարմնի վրա: Ինչպես ցանկացած ֆիզիկական վարժությունն է ազդում հոգեկան վիճակի վրա, այնպես էլ մեդիտացիան ազդում է ֆիզիոլոգիայի վրա: Մեդիտացիայի նպատակն է՝ կարողանալ կառավարել սեփական ուշադրությունը և սովորել կենտրոնացնել այն կոնկրետ առարկայի (երևույթի, անձի) վրա: 

Մեդիտացիայի բազմաթիվ տիպեր և տեխնիկաներ կան, սակայն անկախ տիպից՝ բոլորի հիմքում էլ ընկած է միևնույն մեկ-երկու հմտությունը՝ գիտակցության բացահայտում և ուշադրության կենտրոնացում: Գիտակցության բացահայտումը պահանջում է գնահատականից զերծ վերաբերմունք իրականությանը: Եթե մեդիտացիան պահանջում է ուշադրության կենտրոնացում, ապա կենտրոնացման օբյեկտը (օրինակ բառ կամ արտահայտություն) կրկնվում է կամ մնում է անփոփոխ (օրինակ կետն առաստաղի վրա):
Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մեդիտացիայով զբաղվող մարդիկ առավել հեշտ են հաղթահարում սթրեսային լարվածությունը և նրանց ինքնավար նյարդային համակարգն ավելի կայուն է: Հնդիկ յոգերի և զեն վարպետների շրջանում կատարված հետազոտությունների ընթացքում պարզ է դարձել, որ նրանք կարողանում են կառավարել սեփական սրտի զարկերի հաճախականությունը (1 րոպեում 24 զարկ), դանդաղեցնել շնչառությունը (մինչև 6 ներշունչ 1 րոպեում), 70%-ով նվազեցնել մաշկի էլեկտրական ակտիվությունը: Մեդիտացիան առաջացնում է ֆիզիոլոգիական այնպիսի հատուկ փոփոխություններ, որոնք չեն առաջանում թուլացնող, հանգստացնող այլ տեխնիկաների կիրառման ժամանակ:

Հոգին և մարմինը մեկ ամբողջություն են, հետևաբար ֆիզիոլոգիական փոփոխությունները հանգեցնում են փոփոխությունների նաև հոգեկանի մակարդակում: Բազմաթիվ հետազոտություններ հաստատում են այն փաստը, որ մեդիտացիայով զբաղվող մարդիկ հոգեպես ավելի առողջ են, քան մյուսները: Հայտնաբերվել է, որ նրանց մոտ տագնապայնությունը զգալիորեն ցածր է, բացի այդ, մեդիտացիան նպաստում է ներքին լոկուս հսկման կարգավորմանը, սթրեսորը դրական ընկալելուն, քնի բարելավմանը, ծխելու պահանջմունքի նվազմանը, օգնում է ձերբազատվել գլխացավերից և առհասարակ, պահպանել հոգեկան առողջությունը: 

Մեդիտացիա պետք է անել լռության մեջ, հարմարավետ վայրում՝ նստած կամ պառկած դիրքում: Պետք է թուլացնել մարմինը, որքան հնարավոր է լավ, պետք չէ փորձել թուլացնել: Այդ դեպքում արդեն իսկ աշխատանք կկատարվի: Պարզապես պետք է պասիվ դառնալ և կենտրոնանալ շնչառության վրա, կատարել ներշունչ և հաշվել մեկ, այնուհետև արտաշնչել՝ հաշվելով երկու (յուրաքանչյուր անգամ): Պետք չէ գիտակցաբար փոփոխել կամ վերահսկել շնչառությունը: Նպատակահարմար է վարժանքը կատարել 15-20 րոպե տևողությամբ:

 
Մեդիտացիայով զբաղվելու լավագույն ժամանակը նախքան նախաճաշը կամ ճաշն ընկած հատվածն է: Խորհուրդ չի տրվում զբաղվել սնունդ ընդունելուց անմիջապես հետո. արյունը, որը մասնակցում է խմորման գործընթացին, կուտակվում է ստամոքսի շրջանում, և քանի որ արյան հոսքը դեպի վերջույթներ ռելաքսացիայի հակազդման մասն է կազմում, ապա ստամոքսի հատվածում կուտակված արյունը չի կարողանում մասնակցել ռելաքսացիային: Խորհուրդ չի տրվում նախքան մեդիտացիայով զբաղվելն ընդունել այնպիսի խմիչքներ, որոնք կոֆեին են պարունակում, օրինակ՝ թեյ, սուրճ, կոկակոլա: Պատճառն այն է, որ կոֆեինն օժտված է խթանող, թարմացնող հատկությամբ: Պետք է թուլանալ և ոչ թե աշխուժանալ: Պետք չէ նաև ծխել:

Հոգեբան Լիլիթ Մուրադյան