Ինչու են վիճում քույրերն ու եղբայրները

Կյանքում մեծանալ քրոջ կամ եղբոր հետ, նշանակում է ունենալ հարազատ մարդ, ում հետ կարելի է խաղալ, զբոսնել, պատմություններ հորինել, կիսվել դժվարություններով և հաջողություններով, խորհուրդ հարցնել, այսինքն՝ զգալ, որ դու մենակ չես: Սակայն նախքան իրական ջերմ հարաբերությունների առաջացումը, անհրաժեշտ է անցնել երկար ճանապարհ, որտեղ գրեթե հնարավոր չէ խուսափել վեճերից, խանդից, անհանդուրժողականությունից, մրցակցությունից և այլն:  Իսկ ինչու՞ են առաջանում վեճերը քույրերի և եղբայրների միջև: Անդրադառնանք մի քանի կարևոր պատճառի.

  1. Ամենահաճախ հանդիպող պատճառը մրցակցությունն է ծնողների ուշադրության և սիրո համար:  Յուրաքանչյուր երեխա ուզում է լինել միակը և ստանալ հայրիկի և մայրիկի ողջ սերը: Երեխաները խանդում են, նեղվում են, բարկանում են, իսկ ծնողները բախվում են այն խնդրի հետ, թե ինչպես ցույց տալ, որ երեխաներից յուրաքանչյուրը յուրահատուկ է և սիրված: Դրա համար անհրաժեշտ է նկատել յուրաքանչյուր երեխայի անհատական առանձնահատկությունները և պահանջմունքները: Հաճախ ծնողները կարծում են, որ երեխաների խանդից, վեճերից խուսափելու համար, նրանց պետք է միշտ նույն բանը նվիրել կամ նույնությամբ խրախուսել: Սակայն դա ամենևին չի լուծում հարցը, որոշ դեպքերում էլ նույնիսկ խորացնում է խնդիրը:  Օրինակ՝ կարելի է գնել գունավոր մատիտներ նկարչության սիրահարին, իսկ գնդակ՝ սպորտի սիրահարին, ապագա մաթեմատիկն ուրախ կլինի լսել գովասանք խնդրի արագ լուծման համար, իսկ ֆուտբոլիստը՝ գնդակի հետ հմտորեն վերաբերվելու համար և այլն:

    Անհրաժեշտ է յուրաքանչյուր երեխայի հետ առանձին ժամանակ անցկացնել՝ իրականացնելով այն գործողությունը, որը հետաքրքիր և անհրաժեշտ է հենց իրեն: Պարտադիր չէ, որ այդ ժամանակը հավասարապես բաշխվի, օրինակ՝ կարելի է 1,5 ժամ տրամադրել մեծ աղջկան կարևոր քննությանը նախապատրաստվելու համար, իսկ 40 րոպե՝ փոքր աղջկա հետ ընկերուհու հետ ունեցած վեճը քննարկելու համար:

    Օգտագար է նաև երեխաներին ցույց տալ, որ ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամը կյանքի տարբեր փուլերում կարող է ավելի շատ ուշադրության և հոգատարության կարիք ունենալ:
  2. Հաջորդ պատճառն այն է, որ ծնողներն ու այլ մեծահասակներ իրենք են հրահրում կամ խորացնում մրցակցությունը երեխաների միջև՝ պարբերաբար համեմատելով նրանց: Երբեմն դա տեղի է ունենում նյարդայնության, հոգնածության և դժգոհության արդյունքում. «Նայի´ր, թե ինչ հավաք է քրոջդ սեղանը, իսկ քո՞նը», «Եղբայրդ կես ժամում ավարտեց տնային առաջադրանքները, իսկ դու դեռ չես էլ սկսել», սակայն, եթե դաստիարակության նման ոճը դառնում է սովորական, դա իր բացասական հետքն է թողնում երեխաների հարաբերությունների վրա: Ընտանիքում յուրաքանչյուր երեխայի հետ շփման ժամանակ պետք է անընդհատ հիշել, որ նա  առանձնահատուկ է և քրոջ կամ եղբոր պահվածքը իր հետ կապ չունի:
  3. Կոնֆլիկտներ հաճախ տեղի են ունենում երեխայի անձնական սահմանների խախտման դեպքում: Օրինակ՝ մեծ եղբոր խաղալիքները տալիս են փոքրին, առանց վերջինիս թույլտվությունը ստանալու, քույրը հագնում է մյուս քրոջ հագուստը առանց հարցնելու և այլն: Նմանատիպ երևույթները երեխաների մոտ առաջացնում են անարդարության զգացողություն, սեփական տարածքը պաշտպանելու, քրոջից կամ եղբորից վրեժ լուծելու, ծնողներին իր ճիշտը ապացուցելու ցանկություն: Նմանատիպ վեճերը կանխարգելելու համար անհրաժեշտ է հարգել ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի անձնական սահմանները՝ հաստատելով կանոն, որ յուրաքանչյուրն ինքն է որոշում, թե ինչպես վարվի իր իրերի հետ, երբ և ում հետ դրանք կիսի: Իհարկե սրան զուգահեռ անհրաժեշտ է երեխաներին սովորեցնել հոգատարության, միմյանց հետ ինչ-որ բան կիսելու կարևորությունը՝ սեփական օրինակով, ընտանեկան ավանդույթներ ստեղծելով, բայց ոչ մի դեպքում չպարտադրելով, քանի որ հետագայում՝ հասուն կյանքում, սեփական սահմանները ճանաչելը և դրանք պաշտպանելը անհրաժեշտություն են դառնում:
  4. Ի վերջո քույրերի և եղբայրների միջև պայքարը միմյանց նկատմամբ առավելությունը ցույց տալու, սեփական թերարժեքությունը հաղթահարելու ձևերից մեկն է: Երեխաները դեռ նոր են սովորում հասկանալ սեփական պահանջմունքները և հույզերը, դժվարանում են ինքնուրույն դրանք ընդունելի ձևով արտահայտել: Միմյանց նկատմամբ լի են երկակի զգացումներով՝ վրդովմունքից, զայրույթից, ատելությունից մինչև քնքշանք, հոգատարություն, հետաքրքրություն, սեր: Անհրաժեշտ է ընդունել երեխայի երկակի զգացումները քրոջ կամ եղբոր նկատմամբ, սովորեցնել և հնարավորություն տալ դրանք արտահայտել ընդունելի և անվտանգ ձևերով, օրինակ՝ արձագանքելով երեխայի հույզերին, սովորեցնելով սեփական զգացմունքները և  ցանկությունները բառերով արտահայտել. «Դու այնքան էիր բարկացել, երբ քույրդ առանց հարցնելու վերցրել էր խաղալիքդ, որ ուզում էիր իրեն ցավեցնել,  մյուս անգամ փորձիր իրեն զգուշացնել խոսքերով, օրինակ՝  «Ես թույլ չեմ տալիս, որ դու առանց հարցնելու վերցնես իմ խաղալիքը» և այլն:

    Ինչպե՞ս վարվի ծնողը, երբ վիճում են երեխաները

    Հաճախ ծնողները երկմտում են, թե երբ է անհրաժեշտ միջամտել երեխաների վեճին, իսկ երբ՝ թողնել, որ ինքնուրույն հաղթահարեն: Անհրաժեշտ է անհապաղ միջամտել, երբ վեճերն ուղեկցվում են բռնությամբ կամ երեխաներից մեկը չարաշահում է իր իշխանությունը: Մնացած դեպքերում կարելի է թողնել, որ երեխաները փորձեն ինքնուրույն դուրս գալ իրավիճակից:

    Առաջարկում ենք մի քանի սկզբունք, որոնց ծնողները կարող են հետևել երեխաների վեճերը հաղթահարելու համար:

    • Վեճերի հաղթահարման ժամանակ ընդունեք ոչ թե դատավորի դերը (փնտրեք մեղավորներ, սահմանեք պատիժներ), այլ եղեք խաղաղապահ միջնորդի դերում (օգնեք հանգստանալ, հասկանալ ինչ տեղի ունեցավ և միասին լուծումներ փնտրեք):
    • Սկզբում փորձեք կարգավորել երեխաների հուզական վիճակը (կարգի բերել շնչառությունը, հաշվել մինչև 10-ը, բարձին հարվածել, ջուր խմել, լվացվել և այլն), այնուհետև սկսեք խոսակցությունը:
    • Առաջարկեք վեճի մասնակիցներին արտահայտել մտքերն ու ապրումները առանց վիրավորելու և մեղադրելու հակառակ կողմին:
    • Հիշեցրեք, որ յուրաքանչյուրն իրավունք ունի զգալ ամեն հույզ, բայց դրանց արտահայտման ոչ բոլոր ձևերն են ընդունելի:
    • Կիսվեք իրավիճակի վերաբերյալ ձեր պատկերացումներով՝ չմոռանալով  խաղաղապահի դերի և չեզոքության մասին, ինչպես նաև դրսևորեք վստահություն, որ խնդիրը լուծելի է:
    • Փորձեք ոչ միայն հաղթահարել տվյալ վեճը, այլ նաև մտածել տարբերակներ հետագայում նմանատիպ վեճերը կանխարգելելու համար: Որպես օրինակ՝ կարող եք օգտագործել մտքերի գրոհի մեթոդը: Առաջարկեք երեխաներին հերթով նմանատիպ խնդիրների լուծման համար որքան հնարավոր է շատ միջոցներ առաջարկել և միասին ընտրեք դրանցից ամենաօգտակարներն ու ամենահետաքրքիրները:

    Որպես վերջաբան ուզում ենք նշել նաև կոնֆլիկտների դրական կողմերի մասին: Դրանք սովորեցնում են երեխաներին ձևակերպել և պաշտպանել սեփական կարծիքը, արտահայտել հույզերը, լսել այլ տեսակետներ և հարգել դրանք: Կոնֆլիկտները ցույց են տալիս, թե ինչպես լուծել խնդիրները, փոխզիջումների գնալ, բանակցել, դարձնում են երեխաներին ավելի ճկուն և սթրեսակայուն:

    Նյութը ներկայացրեց հոգեբան Վարդուհի Տիգրանյանը։

    Սննդային վարքագծի խանգարումը և դրա տեսակները

    Սննդային վարքագիծը մարդու արժեքային վերաբերմունքն է սննդի և վերջինիս ընդունման ձևերի հանդեպ։ Այն իր մեջ ներառում է մարդու կարծրատիպերը սննդի հետ կապված, սնվելու սովորությունները սովորական և սթրեսային պայմաններում, սննդի հետ կապված հույզերը և նույնիսկ սեփական մարմնի վերաբերյալ պատկերացումները։ Երբ մարդը հարմոնիայի մեջ է ինքն իր ու իր մարմնի հետ, սննդային վարքագիծը նույնպես ոչ մի կերպ ուշադրություն չի գրավում․ մարդը ապրում է և սնվում նույնպես, ինչպես շնչում է, արտաշնչում, քայլում, նստում, քնում և արթնանում, այսինքն՝ ըստ ֆիզիոլոգիական պահանջների։ Երբ սննդային վարքագիծը սկսում է անհանգստացնել, այն անվանում են դեվիանտ՝ շեղվող։ Պատճառները կարող են բազմաթիվ լինել՝ սկսած այն բանից, թե ինչ դեր ու տեղ է մարդու կյանքում զբաղեցնում սնունդը, վերջացրած սննդի անհամաչափ քանակով և անհամապատասխան որակով։

    Ընդունված է համարել, որ սննդային վարքագծի խանգարման ամենատարածված տեսակները նյարդային անորեքսիան և նյարդային բուլիմիան են։ Այս հոդվածում մի փոքր կխոսենք նյարդային անորեքսիայի մասին, սննդային վարքագծի մյուս խանգարումների մասին հնարավորություն կունենաք կարդալ մեր մյուս հոդվածներում։

     Նյարդային անորեքսիայի դեպքում մարդը տարված է լինում նիհարելու գաղափարով այն աստիճան, որ նույնիսկ շատ կիլոգրամներ կորցնելուց հետո չի կարողանում կանգ առնել, շարունակում է ապրել սննդի ընդունման շատ խիստ սահմանափակումներով, միևնույն ժամանակ մշտապես գեր է իրեն զգում և ընկալում, հաճախ դիմում է լուծողականների և փսխումների օգնությանը։ Զուգահեռ դիտվում են մի շարք այնպիսի սիմպտոմներ, ինչպիսիք են անքնությունը, դաշտանի բացակայությունը, նյարդային լարվածությունը, միջանձնային հարաբերությունների վատթարացումը, աշխատունակության կտրուկ անկումը, հաճախ՝ իրականության խեղաթյուրված ընկալումը։ Ու թեև նախկինում համարվում էր, թե անորեքսիան հիմնականում դեռահաս աղջիկներին վերաբերվող սննդային վարքագծի շեղում է, այսօր արդեն հաստատված փաստ է, որ վերջինս կարող է նույն հաջողությամբ նկատվել ինչպես ավելի ցածր, այնպես էլ ավելի հասուն տարիքում, իսկ 5-10% դեպքերում՝ նաև տղամարդկանց մոտ։ Ընդհանուր առմամբ մարդկության մեջ անորեքսիայի տարածվածությունը կազմում է մոտ 1%։ Սննդային վարքագծի բոլոր տեսակի խանգարումների մահացությունը կազմում է 6%, որի մի մեծ չափաբաժին իր վրա է վերցնում հենց նյարդային անորեքսիան։ Բացի ֆիզիոլոգիական անդառնալի փոփոխություններից, որոնցով զուգակցվում է զարգացող անորեքսիան և որոնք ի վերջո մի շարք դեպքերում բերում են մահվան, մեծ է նաև ինքնասպանությունների տոկոսը։ Սա ևս մեկ պատճառ է, հնարավորինիս վաղ փուլերում դիմել համապատասխան մասնագետների։

    Թերապիան իդեալական տարբերակում իրականացվում է միաժամանակ մի քանի մասնագետների՝ բժիշկների, հոգեբանների, երբեմն նույնիսկ հոգեբույժների հսկողության տակ։ Որոշ դեպքերում բուժման նախնական փուլերում անհրաժեշտ է լինում նույնիսկ հոսպիտալիզացիա։ Որքան ավելի վաղ շրջանում է մարդն իրեն անհանգստացնող սիմպտոմատիկայով դիմում հոգեբանի, այնքան ավելի մեծ է հավանակությունը՝ հետագայում նման բարդացումներից խուսափելու։

    Մնացե՛ք առողջ, եղե՛ք զգոն Ձեր և Ձեր մտերիմների հանդեպ։

    Հեղինակ՝ հոգեբան Էստեռ Բաբաջանյան

    Սիրո բաղադրիչները և տարատեսակները

    Հոգեբանները սիրո մեջ երեք բաղադրիչ են առանձնացնում:

    1.Կիրք: Ռոմանտիկ հակվածություն այլ մարդու նկատմամբ, մշտապես նրա հետ լինելու անհաղթահարելի ցանկություն:

    2.Մտերմություն: Սիրելի մարդուն վստահելու պատրաստակամություն, երջանկության զգացում, երբ նրա կողքին ես:

    3.Պարտականություններ: Սիրելի մարդու հետ հարաբերությունները պահպանելու պատրաստակամություն` չնայած առաջացող դժվարություններին, հավատարիմ մնալու միտում:

    Այս մոտեցումը հաճախ անվանում են նաև «Սիրո եռանկյունաձև տեսություն»:

    Լավագույն տարբերակն այն է, երբ սիրո մեջ այս երեք բաղադրիչները հավասարաչափ են դրսևորվում, սակայն այդպիսի սեր շատ հազվադեպ է հանդիպում: Շատ հաճախ այնպես է պատահում, որ ավելի վառ արտահայտված լինում են այս բաղադրիչներից երկուսը, իսկ երրորդը մղվում է երկրորդ պլան: Երբեմն էլ կարող է առկա լինել միայն մեկ բաղադրիչ:

    Ըստ ամերիկացի հոգեբան Ռոբերտ Ստերնբերգի, այսպիսի համադրությունները բերում են սիրո ևս մի քանի տարատեսակների առաջացմանը:

    1. Միայն մտերմությունը հանգեցնում է հավանելու կամ ընկերության: Այս համակրանքի դեպքում մարդը զգում է կապվածություն, ջերմություն և մտերմություն ուրիշի հետ, բայց ոչ ինտենսիվ կիրք կամ երկարաժամկետ պարտավորություն:
    2. Միայն կիրքը հանգեցնում է տարվածության: Այս չկշռադատված սերը հաճախ զգացվում է որպես «սեր առաջին հայացքից», սակայն առանց մտերմության և պարտականության, այն կարող է շատ հանկարծակի անհետանալ:
    3. Միայն պարտականությունը բերում է դատարկ սիրո: Երբեմն ուժեղ սերը վերածվում է դատարկ սիրո, որում պարտականությունը մնում է, սակայն կիրքն ու մտերմությունը այլևս չկան: Երբեմն էլ, այնպիսի մշակույթներում, որտեղ մարդիկ ամուսնանում են ըստ պայմանավորվածությունների, հարաբերությունները սկսվում են որպես դատարկ սեր:
    4. Կիրքն ու մտերմությունը հանգեցնում են ռոմանտիկ սիրո: Դա շատ բուռն զգացմունք է, երբ սիրահարները կարծես ապրում են մեկը մյուսով, ցանկանում են միշտ լինել միմյանց կողքին. նրանք կապված են թե հոգեպես (ինչպես ընկերության դեպքում է), թե ֆիզիկապես, երբ բուռն կիրք է առաջ գալիս: Նման սերը, սակայն, կարող է այնքան էլ դիմացկուն չլինել,  ինչ-ինչ դժվարությունների առաջացման պարագայում այն կարող է վերափոխվել ատելության (հենց այդպիսի սիրո մասին է խոսքը, երբ ասում են` սիրուց մինչև ատելություն մեկ քայլ է):
    5. Մտերմությունը  պարտականության հետ համատեղ առաջացնում են  սեր-ընկերություն: Այս դեպքերում մարդկանց հարմար է իրար հետ, նրանք միշտ պատրաստ են օգնության հասնել, բայց նրանց միջև բուռն կիրք կարող է չլինել: Այսպիսի սերը հանգիստ է և կայուն: Այսպիսի սեր հանդիպում է այն ամուսնություններում, որտեղ կիրքը դուրս է մղվել հարաբերություններից, սակայն մնացել են խորը ջերմությունը և նվիրվածությունը: Ընկերական սերը, ընդհանուր առմամբ, անձնական հարաբերություն է, որը դուք կառուցում եք ինչ-որ մեկի հետ, ում հետ կիսում եք ձեր կյանքը, բայց առանց սեռական կամ ֆիզիկական ցանկության: Այն ավելի ուժեղ է, քան ազգակցական կապը՝ իր հավելյալ տարրի՝ պարտավորություն պատճառով: Ընկերական սիրո ձևեր են ընտանիքի անդամների միջև ապրվող սերը, ինչպես նաև մտերիմ ընկերների կամ նրանց միջև, ովքեր միասին շատ ժամանակ են անցկացնում ցանկացած ոչ սեքսուալ, ընկերական հարաբերություններում:
    1. Կիրքն ու պարտականությունը հանգեցնում են անմիտ սիրո: Սրա օրինակ է կրքի վրա հիմնված շուտափույթ ամուսնությունը, որում պարտավորվածությունը հիմնականում պայմանավորված է առկա կրքով, և բացակայում է դրանք ստաբիլիզացնող մտերմությունը: Մարդիկ տենչում են իրար և պատասխանատու զգում հարաբերությունը պահպանելու հարցում, սակայն դա նրանց երջանկությթուն չի բերում և փոխադարձ վստահություն ևս չկա: Հաճախ թվում է, որ այսպիսի սերն արտահայտվում է մարդու կամքից անկախ, կարծես ինչ-որ անհայտ ուժի ազդեցությամբ: Հենց այդ հարաբերությունների մասին են ասում, որ սերն այնքան է կապել մարդկանց, որ  նրանք չեն կարողանում ապրել առանց իրար, բայց միասին էլ լինել չեն կարող:
    2. Սիրո ամբողջական ձևը, որը ներկայացնում է հարաբերությունների իդեալը, կատարյալ սերն է, որին ձգտում են շատ մարդիկ, սակայն քչերին է հաջողվում դրան հասնել: Ստերնբերգը զգուշացնում է, որ կատարյալ սերը պահպանելը հաճախ ավելի դժվար է, քան դրան հասնելը: Նա հատկապես շեշտում է սիրո բաղադրիչները դեպի գործողություններ «թարգմանելու» կարևորությունը: Նա ասում է, որ առանց արտահայտվելու, նույնիսկ մեծագույն սերերը կարող են մահանալ: Եվ որպեսզի սիրո այս տեսակը կայուն մնա և ժամանակի հետ իր մեջ առկա 3 բաղադրիչները չմարեն, անհրաժեշտ է պարբերաբար համապատասխան գործողություններ կատարել և դրանք ամրապնդել:

    Սիրային հարաբերություններն ավելի հեշտ են կայանում և ավելի կայուն են լինում, երբ երկու մարդ համապատասխանում են միմյանց իրենց հոգեբանական առաձնահատկույթուններով, այլ  ոչ թե այն դեպքում, երբ կտրուկ տարբերվում են: Այս պարագայում ժողովրդական իմաստությունը, թե հակադիր բևեռներն իրար ձգում են, այնքան էլ ճիշտ չէ: Սկզբնական շրջանում անգամ կարևոր են ոչ այնքան իրական նմանությունները, որքան այն, որ սիրահարները վերագրում են դրանք միմյանց, նրանց սկսում է թվալ, որ իրենց սիրելիի մեջ գտել են իրենց «երկրորդ ես-ը»: Այլ կերպ ասած` սիրահարված մարդուն թվում է, թե իր սիրեցյալն իրեն շատ ավելի նման է, քան իրականում կա: Սիրո ազդեցությամբ ընկալման այսպիսի խեղաթյուրումը հաստատվել է մեծաթիվ հոգեբանական ուսումնասիրույթունների միջոցով: Միգուցե դա հենց այն «վարդագույն ակնոցն» է, որով նայում է սիրահարը: Նման դեպքում ստիպված կլինեք ընդունել, որ այդ ակնոցի ապակիները հայելի են: Քեզ սկսում է թվալ, թե այն մարդը, ով քեզ շատ է դուր եկել, չափազանց նման է քեզ:

    Իսկ եթե մարդ թշնամաբար է տրամադրված ինչ-որ մեկի նկատմամբ, ապա այդ մեկն իրեն նման չի թվում: Սիրելիների և ընկերների մեջ մենք տեսնում ենք միայն այն, ինչ մեզ դուր է գալիս, իսկ թշնամիների մեջ` այն, ինչ դուր չի գալիս։ Իրականում ամենևին էլ այնպես չէ, որ այդ մարդիկ իսկապես ունեն այդ հատկանիշները, պարզապես ուժեղ զգացմունքները փոխում են մեր ընկալումը: Այդ է պատճառը, որ մեզ դուր եկած մարդիկ մեզ նման են թվում, իսկ թշնամիները` տարբեր:

    Երջանիկ երեխա

    Հունիսի 1-ը ևս մեկ լավ առիթ է հիշելու, թե ինչ է իսկապես պետք երեխային երջանիկ լինելու համար։

    Ասում են, որ ինչքան էլ ծնողները տանջվեն ամեն բան անել երեխայի համար, միևնույն է երեխան իր հոգեբանին պատմելու բան կունենա: Երևի սրա մեջ մի փոքր, բայց ճշմարտություն կա:

    Երջանկության մեկնաբանությունները շատ տարբեր են տարբեր տարիքային խմբերի և նույն տարիքային խմբի տարբեր մարդկանց համար:

    Հաճախ ծնողները մտածում են, որ եթե երեխան կուշտ է, տաք կամ լավ  է հագնված կամ  շատ խաղալիքներ ունի կամ ծննդյան օրը շատ շքեղ  նվերներ է ստացել, ուրեմն նա երջանիկ է:

    Հոգեբանները կարծում են, որ երջանիկ երեխան՝

    • Կարողանում է շփվել տարբեր մարդկանց հետ
    • Կարողանում է արտահայտել իր զգացմունքերը
    • Կարողանում է հասկանալ դիմացինի զգացմունքները
    • Կարողանում է կիսվել իր մտքերով, հաջողություններով և անհաջողություններով
    • Կարողանում է թուլանալ, ազատ լինել, չարաճճիություններ անել

    Երջանիկ երեխան․

    • Գիտի որ իրեն սիրում են անկախ որևէ բան լավ կամ վատ անելուց
    • Իրեն ապահով է զգում և պաշտպանված
    • Փոքրիկ մասնակցություն ունի  «մեծերի գործերին»
    • Զգում է, որ յուրահատուկ է
    • Զգում է ծնողների աջակցությունը իր նախաձեռնություններում
    • Գնահատված է շրջապատում
    • Ունի ազատ ժամանակ իր հետաքրքրությունների համար և կարող է այն տնօրինել ինչպես ինքն է ցանկանում:

    Ի՞նչ կարելի է անել որպեսզի երեխան իրեն երջանիկ զգա

    Սիրեք երեխային

    Սիրեք և ընդունեք ձեր երեխային այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Եթե նրա բնավորության որևէ գիծ ձեզ նյարդայնացնում է, ապա նա պարզապես կթաքցնի դա ու ինքն  իրեն լիարժեք չի զգա, հետևաբար և ինքն իր հետ ներդաշնակ ու երջանիկ չի լինի: Աջակցեք երեխային: Օգնեք նրան ավելի լավը դառնալ և ընդունել ինքն իրեն։

    Օգնե ՛ք երեխային

    Երեխաները սիրում են տեսանելի արդյունքներ, պետք է ընդամենը մի փոքր օգնել նրանց, իրենց առջև նպատակներ դնել ու հասնել դրանց: Ընդ որում, մի նպատակին պետք է հաջորդի մյուսը: Խրախուսեք, ոգևորեք նրան ուրախացեք ամենափոքր հաջողությամբ: Եթե դժվարությունների առաջ երեխային միայնակ թողեք, նա կմեծանա անվստահ և կասկածամիտ:Լավագույն տարբերակը կլինի համատեղ գործունեությունը: Օգնեք երեխային, բայց մի արեք նրա փոխարեն:

    Խրախուսեք երեխայի ոգևորվածությունը

    Հաճախակի նկատողությունները, վատ վարքը ընդգծելը, չի կարելիները, սահմանափակումները մարում են երեխայի մեջ ապրող այն կիրքն ու խանդավառությունը, որը նա կարող է ապրել նույնիսկ ամենափոքր նվաճումն ունենալիս: Երբեմն թույլ տվեք երեխային «գլուխը կորցնել», երբ նա զբաղված է իր սիրած խաղով կամ գործով:Երբ նա զբաղվում է սիրելի գործով, դա և’ լիցքավորում և’ լիցքաթափում է,  հետևաբար` նա երջանկության րոպեներ է ապրում: Դուք ևս կարող եք այդ ամենի մասնակիցը դառնալ` հետաքրքրվել իր հետաքրքրություններով, մտնել իր աշխարհ. այդպես ձեր հուզական կապն ավելի ամուր կլինի:

    Անհաջողություններ

    Որքան էլ ծնողը փորձի հետևել և օգնել երեխային, միևնույն է` նրա կյանքի տարբեր փուլերում լինելու են անհաջողություններ: Ծնողի խնդիրն է կրկին երեխայի կողքին լինել իր համար մեծ կամ փոքր թվացող անհաջողությունների, դժբախտությունների ժամանակ: Երբեք մի թերագնահատեք այդ պահը. խոսեք այդ մասին, հարցեր տվեք, թե նա ինչ է զգում, ինչ է մտածում, ինչպես է տեսնում խնդրի լուծումը։ Մի ծաղրեք նրան, մի ծիծաղեք երեխայի վրա։ Անգամ կարող եք նրան պատմել փոքր տարիքում ձեզ հետ պատահած անհաջողությունների մասին, պատմել թե ինչ եք դուք արել:

    Հանուն արդարության կարելի է ասել, որ երեխային պետք են կարուսելներ, շոկոլադներ, փուչիկներ, տարիքին համապատասխան խաղալիքներ, որոնք նրան ուրախություն են պատճառում, բայց եթե այս ամենը նրան մատուցում ենք ժպիտի, սիրո, գուրգուրանքի, ջերմության  հետ միասին, այլ ոչ դրանց փոխարեն: Երեխաները ավելի շատ հիշում ու գնահատում են ծնողների հետ անցկացրած ժամանակը` երբ միասին ֆիլմ են դիտում, խաղ են խաղում, կամ երբ ծնողները մասնակցում են երեխայի համար կարևոր իրադարձություններին  կամ որևէ բան են պատրաստում:

    Եվ ամենակարևորը հիշեք` եթե երջանիկ են ծնողները, երջանիկ են նաև երեխաները:

    Հեղինակ` մանկական հոգեբան Լալա Պետրոսյան

    Հորինված հարաբերությունները դեռահասության շրջանում

    Դեռահասների շրջանում հաճախ է պատահում, որ սերը գոյություն է ունենում միայն սիրողի գիտակցության մեջ` չդրսևորվելով սիրեցյալի հետ իրական շփման ընթացքում: Հաճախ էլ այդ շփումը սկզբունքորեն բացակայում է: Այսպիսի շատ օրինակների հանդիպում ենք նաև գրականության մեջ: Հիշենք պուշկինյան Տատյանա Լարինային, ով այն աստիճան էր սիրահարվել Եվգենի Օնեգինին, որ  նրան հանդիպելիս ընդհանրապես չէր կարողանում շփվել:

    Գոյություն ունի «երևակայության հուզական իրականության օրենք» ասվածը. եթե մարդ մանրուք առ մանրուք որևէ բան է պատկերացնում, ապա նա գրեթե նույն զգացումներն է ունենում, ինչ կունենար իրականում: Այս օրենքը լիովին դրսևորվում է այն դեպքերում, երբ սերը զարգանում է առանց այն մարդու հետ շփվելու, ում ուղղված է (այսինքն այդ շփումը գոյություն ունի միայն երևակայության մեջ): Իրական հարաբերություններ չկան, սակայն մենք այնպես ենք մտահոգվում, կարծես կան և շատ լուրջ են: Այդպիսի, ընդհանուր առմամբ ի սկզբանե հորինված հարաբերությունների «խզումը» (օրինակ` երբ այլևս չեն երկրպագում երիտասարդ կուռքին, ով ստորագրություն չի տվել), նույնչափ ցավագին է լինում, որքան տարիների համատեղ կյանքից հետո բաժանումը: Շրջապատի մարդիկ հաճախ չեն հասկանում դեռահասի տառապանքները, բայց նրա համար դրանք բացարձակապես իրական են, և չհասկացվածությունը միայն ծանրացնում է ապրումները:

    Որքան իդեալիստորեն և ռոմանտիկորեն են դեռահասները վերաբերվում սիրուն, այնքան հաճախ են խնդիրներ ունենում հակառակ սեռի հետ իրական փոխհարաբերություններում: Իրականությանը բախվելով նրանց երազանքներն ու սպասելիքներն արագ հօդս են ցնդում: Դա նախ հարաբերությունների նկատմամբ  դրված բարձր և անիրատեսական պահանջներից է և հետո էլ նրանից, որ սիրում ենք ոչ թե տվյալ մարդուն, այլ  հորինված ու իդեալականացված կերպարին:

    Աղբյուրը՝ Грецов А. Г., Попова Е. Г.  — Беседы с подростками о них самих

    Սիրո տասը գաղտնիքները

    «Աշխարհում ամենալավ և ամենագեղեցիկ բաները չի կարելի ոչ տեսնել, ոչ էլ լսել….
    Դրանք զգում ենք սրտով»։
    Հելեն Կելլեր

    Իսկական սիրո առաջին գաղտնիքը մտքի ուժն է:
    Սերը սկսվում է մտքերից: Մենք դառնում ենք այն, ինչի մասին մտածում ենք: Սիրով լի մտքերը ծնում են սիրով լի կյանք և սիրով լեցուն հարաբերություններ: Մեր իդեալական զքուգընկերոջ մասին մտքերը թույլ կտան ճանաչել նրան, երբ հանդիպենք:

    Իսկական սիրո երկրորդ գաղտնիքը հարգանքի ուժն է:
    Որպեսզի սիրենք ինչ-որ մեկին, պետք է սովորենք հարգել նրան: Նախ և առաջ պետք է հարգենք ինքներս մեզ: Որպեսզի ձեռք բերենք հարգանք մեր հանդեպ, պետք է հարց տանք մեզ՝ «Ի՞նչն ենք մենք հարգում մեր մեջ»: Որպեսզի հարգենք ուրիշներին, նույնիսկ նրանց, ովքեր մեզ դուր չեն գալիս, նորից պետք է հարցնենք մեզ՝ «Ի՞նչն եմ ես հարգում նրա մեջ»:

    Իսկական սիրո երրորդ գաղտնիքը տալու ուժն է:
    Եթե ցանկանում ենք սեր ստանալ, պետք է կարողանանք այն տալ: Որքան շատ սեր ենք տալիս, այնքան շատ ենք ստանում: Սիրել նշանակում է քո մի մասը տալ առանց պատասխանի ակնկալիքի: Նախքան հարաբերություններ սկսելը, հարցրեք ձեզ ոչ թե այն մասին, թե ինչ կարող է դիմացինը տալ ձեզ, այլ թե ինչ կարող եք դու՛ք տալ նրան: Իսկական սիրո գաղտնի բանաձևն է՝ ուշադրություն դարձնել ոչ թե վերցնելու, այլ տալու վրա:

    Իսկական սիրո չորրորդ գաղտնիքը ընկերության ուժն է:
    Որպեսզի գտնենք իսկական սեր, նախ և առաջ պետք է գտնենք իսկական ընկեր: Որպեսզի իսկապես սիրենք ինչ-որ մեկին, պետք է ընդունենք նրան այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Ընկերությունը հիմք է, որի վրա զարգանում է սերը: Եթե ուզում եք հարաբերություններում սեր լինի, նախ և առաջ ընկերություն ստեղծեք:

    Իսկական սիրո հինգերորդ գաղտնիքը հպման ուժն է:
    Հպումը սիրո ամենաուժեղ դրսևորումներից է: Այն քանդում է բոլոր պատնեշները և ամրացնում փոխհարաբերությունները: Հպումը փոխում է ֆիզիկական և հուզական վիճակները, մարդկանց դարձնում ավելի ընկալունակ սիրո հանդեպ: Հպումը կարող է բուժել և ջերմացնել սիրտը: Երբ բացում ես գիրկդ, բացում ես նաև սիրտդ:

    Իսկական սիրո վեցերորդ գաղտնիքը ազատություն տալու ուժն է:
    Նույնիսկ իսկական սիրո դեպքում մարդկանց պետք է սեփական տարածություն: Եթե ուզում եք սովորել սիրել, սկզբում պետք է կարողանաք ներել և ազատվել նախկին վիրավորանքներից:

    Իսկական սիրո յոթերորդ գաղտնիքը շփման ուժն է:
    Երբ մենք սովորում ենք ազատ շփվել, կյանքը փոխվում է: Սիրել ինչ-որ մեկին, նշանակում է շփվել նրա հետ: Թույլ տվեք, որ մարդը զգա, որ դուք սիրում և գնահատում եք նրան: Երբեք մի խուսափեք ասել այս երեք կախարդական բառերը՝ «Ես քեզ սիրում եմ»: Միշտ պատրաստ պահեք սիրո խոսքեր այն մարդու համար, ում սիրում եք, միգուցե դուք տեսնում եք կամ խոսում եք նրա հետ վերջին անգամ: Ինչո՞ւ դա չանել հենց հիմա:

    Իսկական սիրո ութերորդ գաղտնիքը նվիրվածության ուժն է:
    Որպեսզի սերն իսկական լինի, պետք է նվիրված լինենք նրան և այդ նվիրվածությունը արտացոլվի մեր մտքերում և գործողություներում: Նվիրվածությունն իսկական սիրո ապացույցն է: Որպեսզի ունենանք իսկական սիրային հարաբերություններ, պետք է լինենք նվիրված այդ հարաբերություններին: Նվիրվածությամբ է ամուր հարաբերությունը տարբերվում փխրուն հարաբերությունից:

    Իսկական սիրո իններոդ գաղտնիքը կրքի ուժն է:
    Կիրքը բորբոքում է սերը և թույլ չի տալիս նրան մարել: Երկարատև կիրքը դրսևորվում է ոչ միայն ֆիզիկական ցանկությունների մեջ, այլև խորը նվիրվածության, հետաքրքրության, ուրախ սպասումի մեջ: Ինքաբուխ պոռթկումներն են ծնում կիրք: Սիրո և երջանկության իմաստը մեկն է՝ պետք է ամեն օր ապրել կրքով:

    Իսկական սիրո տասներորդ գաղտնիքը վստահության ուժն է:
    Վստահությունը կենսականորեն կարևոր է իսկական սիրային հարաբերությունների համար: Առանց վստահության զույգերից մեկը դառնում է կասկածամիտ, տագնապային, իսկ մյուսն իրեն հուզական թակարդի մեջ է զգում, նրան թվում է, թե իրեն թույլ չեն տալիս ազատ շնչել: Անհնար է իսկապես սիրել մեկին առանց լիովին վստահելու: Որպեսզի պարզենք՝ տվյալ մարդը համապատասխանում է մեզ, թե ոչ, պետք է ուղղակի հարց տանք մեզ՝ «Վստահո՞ւմ ենք արդյոք նրան»: Եթե պատասխանը ոչ է, ապա պետք է խորը մտածել, նախքան պատասխանատվություն վերցնելը:

    Ադամ Ջեքսոն

    Ինչ է սոցիալականացումը

    Սոցիալականացումը մի պրոցես է, որի միջոցով անհատը դառնում է հասարակության անդամ՝ յուրացնելով ընդունված նորմերն ու արժեքները, կրելով այս կամ այն սոցիալական դերը: Այդ ընթացքում ավագ սերունդը կրտսեր սերնդին է փոխանցում իր գիտելիքները, հմտություններ է ձևավորում, որոնք անհրաժեշտ են ինքնուրույն կյանքի համար:

    Սոցիալականացումը համարվում է «ինտերակտիվ» պրոցես, քանզի ենթադրում է նախևառաջ ավագ և կրտսեր սերունդների ներկայացուցիչների համագործակցություն ինչպես անմիջական, այնպես էլ միջնորդավորված զանգվածային հաղորդակցման ձևով: Բացի այդ, սոցիալականացման ընթացքը ներառում է նաև անհատի զանազան կապերը հասակակիցների հետ, որոնց յուրօրինակ դասերը նույնպես նպաստում են հասարակության մեջ նրա մուտք գործելուն: Հենց այլ մարդկանց հետ պարբերաբար համագործակցության միջոցով են անհատի մեջ ձևավորվում սեփական համոզմունքները, բարոյական նորմերը, սովորությունները՝ այն ամենը, ինչն ապահովում է անձի եզակիությունը:

    Գիտության մեջ կան մի քանի տարի հարաբերական մեկուսացման պայմաններում ապրած երեխաների դիտարկման տվյալներ, որոնք ցույց են տալիս, որ բնականոն ֆիզիկական և հոգևոր զարգացումն անհնար է առանց այլ մարդկանց հետ պարբերաբար շփվելու: Ներդաշնակ զարգացման համար երեխային անհրաժեշտ են սերտ փոխարաբերություններ առնվազն մեկ մեծահասակի հետ: Ամերիկացի հետազոտողների տվյալների համաձայն՝ մանկատանը մեծացած երեխաների մոտ հայտնաբերվել են լուրջ անձնային խնդիրներ: Նշվել է, որ կյանքի առաջին մի քանի ամիսների ընթացքում մանկատանն ապրող երեխաների զարգացումն էապես չի տարբերվում տանն ապրող երեխաների զարգացումից, սակայն դառնալով 2 տարեկան` մանկատանը դաստիարակված երեխաներից շատերն այնքան են հետ մնացել իրենց հասակակիցներից, որ նրանց կարելի էր տեղափոխել զարգացման խնդիրներ ունեցող երեխաների խումբ: Շատ հետազոտողներ նշում են, որ մանկատանը մեծացող երեխաների մոտ հետագայում առաջանում են մտածողության և հուզական ոլորտների խանգարումներ: Նրանք նաև ունենում են մտավոր զարգացման ցածր ցուցանիշներ, պակաս նախաձեռնող են և ավելի ագրեսիվ են այլ մարդկանց հանդեպ:

    Այլ մարդկանց աջակցությունը կարևոր է նաև մեծահասակ մարդու համար: Հայտնի է, որ տևական մեկուսացումը կարող է առաջացնել դեպրեսիա, անհանգստություն, մտավոր ունակությունների կորուստ:

    Սոցիալականացումը շարունակվում է անհատի ամբողջ կյանքի ընթացքում: Դա ենթադրում է անձի սոցիալական զարգացման շարունակականություն:

    Կարելի է առանձնացնել սոցիալականացման 4 հիմնական փուլեր.

    1. Վաղ (ծննդյան օրվանից մինչև դպրոց ընդունվելը)
    2. Ուսուցում (դպրոց ընդունվելու պահից մինչև ընդհանուր և մասնագիտական կրթության ավարտը)
    3. Սոցիալական հասունություն
    4. Կյանքի ցիկլի ավարտ (սկսած պաշտոնական կազմակերպությունների շրջանակներում մշտական աշխատանքային գործունեության դադարեցումից)

    Սոցիալականացման առաջին տեսություններն այն դիտարկել են որպես երեխայի վրա հասարակության միակողմանի ազդեցության պրոցես, որի նպատակն է ձևավորել այնպիսի անձնավորություն, ով կկարողանա «ներծծվել» համապատասխան սոցիալական կառույցների մեջ:

    Այդ տեսությունների հոգեբանական հիմքն է հանդիսանում կենդանի օրգանիզմների հարմարումը շրջապատող միջավայրին, այսինքն՝ նրա գոյության տարբեր պայմաններին: Եթե խոսում ենք անձնավորության մասին, ապա անհրաժեշտ է նշել և՛ նյութական, և՛ սոցիալական, և՛ հոգևոր միջավայրերի դերը՝ որպես հոգեկանի վրա ազդող գործոն:

    Լ. Ս. Վիգոտսկին առաջ է քաշել հոգեբանության համար առավել կարևոր հոգեկան պրոցեսների հասկացման պատմական սկզբունքը: Ըստ այդմ` ժամանակակից չափահաս բարեկիրթ մարդու վարքն իրենից ներկայացնում է զարգացման երկու տարբեր պրոցեսների արդյունք՝ կենդանիների կենսաբանական էվոլյուցիա և մարդկության պատմական զարգացում, որի արդյունքում պարզունակ մարդը վերածվում է ժամանակակից բարեկիրթ մարդու:

    Վիգոտսկու կարծիքով ֆիլոգենեզում այս երկու պրոցեսներն էլ ներկայացված են որպես զարգացման ինքնուրույն և անկախ գծեր: Օնտոգենեզում դրանք միաձուլված են, քանի որ երեխան անմիջապես ծնվելուց հետո հայտնվում է իրեն շրջապատող սոցիալական միջավայրի որոշակի ազդեցության տակ, ինչի ընթացքում շարունակվում է նաև նրա օրգանական զարգացումը:

    Վիգոտսկու կարծիքով մարդկության զարգացման ընթացքում առաջանում և ձևավորվում են վարքի մշակութային ձևերը: Այդ ժամանակ յուրաքանչյուր տարիքային փուլի սկզբում առաջանում են տվյալ տարիքին հատուկ հարաբերություններ երեխայի և շրջապատող միջավայրի միջև: Այդ հարաբերությունները Վիգոտսկին անվանել է տվյալ տարիքում զարգացման սոցիալական իրավիճակներ:

    Զարգացման սոցիալական իրավիճակը մեկնարկային կետ է բոլոր դինամիկ փոփոխությունների համար, որոնք տեղի են ունենում երեխայի զարգացման մեջ տվյալ տարիքային փուլի ընթացքում: Դա սահմանում է երեխայի զարգացման ձևերն ու ուղիները, որոնց հետևելու ընթացքում ձեռք են բերվում անձի նոր հատկանիշներ: Եվ այսպես, Վիգոտսկին եզրահանգում է, որ որևէ տարիքի ուսումնասիրության ժամանակ առաջնայինը հանդիսանում է զարգացման սոցիալական իրավիճակի պարզաբանումը:

    Անձը սոցիալականացման յուրաքանչյուր փուլում ձեռք է բերում և յուրացնում է այս կամ այն սոցիալական դերը, ներգրավվում է նոր սոցիալական խմբերի մեջ, փորձում է կայանալ: Սոցիալական հասունությունը բնութագրվում է այն բանով, որ մարդն ընտրում է այս կամ այն աշխատանքը, որը համապատասխանում է նրա կրթությանը, մասնագիտացմանը, հետաքրքրություններին և աշխատաշուկայի պահանջներին: Իրավիճակի կամ անձնական հետաքրքրությունների փոփոխությունը ստիպում է մարդուն փնտրել նոր աշխատանք: Այդ պատճառով էլ այս փուլում այդքան կարևոր է աշխատանքային սոցիալականացումը:
    Հասարակության մեջ մարդու կենսագործունեությունը ենթադրում է նաև նրա քաղաքական սոցիալականացում: Այդպես է անվանվում որոշակի քաղաքական համակարգի մեջ անձի ներգրավվածությունը: Այս պրոցեսն իրականացվում է քաղաքական սիմվոլների, կառույցների և իրադարձությունների մասին անձի ձեռք բերած տեղեկությունների միջոցով: Աճող սերունդը տվյալ տեղեկությունները յուրացնում է կրթական համակարգի, զանգվածային հաղորդակցության, քաղաքական կառույցների տարբեր ակցիաների օգնությամբ:

    Աղբյուրը՝ Դ. Ա. Սիմոնով – Սոցիալական հոգեբանություն

    Ես կարոտում եմ

    Ամուսնալուծությունից հետո հայրը երեխային տեսնելու իրավունք ունի: Այն հարցին, թե արդյոք երեխային պետք է շփվել ծնողների հետ, գրեթե բոլոր դեպքերում պետք է դրական լուծում տրվի: Արյունակցական կապը կտրել չի կարելի, հնարավոր է միայն թուլացնել այն: Կանայք և տղամարդիկ կշարունակեն լինել մայր և հայր անկախ այն բանից, որ իրենց երեխաներից առանձին են ապրում: Սովորաբար խնամակալ լինում է մայրը, իսկ հայրիկները հիմնականում պայքարում են երեխաներին տեսնելու իրենց իրավունքի համար:

    Այլ հարց է այն, թե ինչպես պետք է կազմակերպել երեխայի և հոր հանդիպումն ամուսնալուծությունից հետո: Հաճախ է լինում, որ մայրերն ու հայրերը չեն ցանկանում տեսնել իրար կամ որոշակի կապ պահպանել ամուսնալուծությունից հետո: Դատարանը հաշվի չի առնում, թե նախադպրոցական տարիքի երեխան ծնողներից որ մեկի հետ է ցանկանում մնալ: Այս հարցը գրեթե միշտ մեխանիկորեն լուծվում է հօգուտ մոր:

    Երեխան չի կարող սիրել կամ չսիրել, կարոտել կամ մոռանալ իր հարազատներինղեկավարվելով դատարանի որոշմամբ: Նա հաճախ ասում է մայրիկին, որ կարոտում է հայրիկին: Ոչ երկու, ոչ երեք, ոչ չորս տարեկանում երեխան չի կարող հասկանալ՝ ինչո՞ւ իր կյանքն այդպես փոխվեց, ինչո՞ւ է նա գտնվում մի տեղում, իսկ իր համար այդքան սիրելի մարդը հայրիկը, մեկ այլ տեղում: Նախադպրոցական տարիքի երեխաներն այնքան ինքնուրույն չեն, որ երբ ցանկանան, կարողանան գնալ և տեսնել իրենց հարազատին:

    Այսպիսով, այն ծնողները, ովքեր ինչ-որ պատճառներով որոշում են ամուսնալուծվել, պետք է նախօրոք մտածեն, թե ինչպե՞ս են կազմակերպելու երեխայի հետ տեսակցությունները: Չի կարելի բաժանել երեխաներին. աղջիկը մայրիկին, տղան հայրիկին, այնպես, ինչպես բաժանում են տան գույքը` աթոռն ու սեղանը կամ հեռուստացույցն ու համակարգիչը: Երեխան երկու ծնողների աջակցության կարիքն ունի: Նա մեղավոր չէ որ մայրիկն էլ չի սիրում հայրիկին, կամ որ հայրիկն այլ կնոջ հետ է ամուսնացել:

    Այս հարցի մասին քննարկումներ սկսելուց փորձեք չմտածել ձեր սկզբունքների, ինքնասիրության մասին, այլ առաջնորդվեք երեխայի շահերով: Եթե նույնիսկ ձեր համատեղ կյանքը չի ստացվել, չի կարելի զրկել երեխային երկու ծնողների հետ շփվելու ուրախությունից: Այդպիսի իրավունք չունեք ոչ դուք և ոչ էլ որևէ մեկը:

    Շատ վիրավորված կանայք փորձում են ամեն կերպ սահմանափակել երեխաների և հոր շփումը` հիմնավորելով դա նրանով, որ երեխաները նրա հետ հանդիպումից հետո վատ են զգում իրենց, կամ նման հանդիպումների ժամանակ երեխաների մասին բավարար չափով հոգ չեն տանում, կամ հանդիպումները ոչ ճիշտ տեղում են լինում, որտեղ երեխաները հոգնում են կամ հիվանդանում: Հայրերին մեղադրում են այն բանում, որ նրանք հանդիպումների ընթացքում երեխաներին ամեն ինչ թույլ են տալիս, ուշադիր չեն լինում, տրամադրում են մայրերի դեմ, երբեք ճիշտ ժամանակին չեն գալիս երեխայի հետևից և ճիշտ ժամանակին հետ չեն բերում նրան:

    Հաճախ այդպիսի մեղադրանքներում կա ճշմարտության որոշակի տոկոս: Եթե հայրը երկրորդ անգամ չի ամուսնացել, չունի իր տունը, պատահում է, որ նրա համար շատ դժվար է լինում երեխայի հետ այդքան ժամանակ անցկացնել: Այնուամենայնիվ, մայրերը հարմար առիթը բաց չեն թողում նրանց մեղադրելու և այդ մեղադրանքներն ուռճացնելու համար:

    Փոքրիկ երեխաները հայրերին ավելի հաճախ պետք է տեսնեն` շաբաթը մեկ կամ երկու անգամ: Մեկ կամ երկու տարեկան հասակում այդ հանդիպումները կարող են լինել զբոսանքների, ավտոմեքենայով շրջելու, մոտակա խաղահրապարակ գնալու տեսքով: Հանդիպումների տևողությունը ժամանակի ընթացքում պետք է ավելացնել: Երբ երեխան դառնա երեք կամ չորս տարեկան, շատ ավելի լավ կլինի, որ նա մի ամբողջ օր կամ նույնիսկ հանգստյան օրերն անցկացնի հայրիկի տանը, ծայրահեղ դեպքում գոնե երկու շաբաթը մեկ անգամ: Եթե երեխան չորս կամ հինգ տարեկան է, լավ կլինի, որ նա հայրիկի հետ շատ ավելի երկար ժամանակ անցկացնի (նրա հետ լինի արձակուրդների մի մասը և այլն):

    Մի քանի բառ վախերի մասին: Դժվար թե գիտակից և հասուն մարդը երեխային վատ տրամադրի մոր կամ հոր նկատմամբ: Եվ նման բաներից վախենում են հիմնականում այն ծնողները, ովքեր իրենք են այդպես վարվում: Այլ հարց է երեխային քեզ հետ պահելու անգիտակցական մղումը: Այս ամենն արվում է միայն երեխային բարին կամենալով: Ծնողներն ավելորդ խնամքն ու իրենց վերաբերմունքը բացատրում են գրեթե նույն կերպ` եթե այդքան ուշ-ուշ ենք տեսնվում, ապա մեղք չէ երեխային ավելի թանկ նվեր գնելը, կամ երեխային տարբեր զվարճանքի վայրեր տանելը, նրա չարաճճիությունները տանելը և երես տալը. այս ամենում ոչ մի մեղք և քննադատելի բան չկա:

    Լսելով մեծահասակներին և հետևելով նրանց վարքին` չորս, հինգ տարեկան երեխաները եզրակացություններ են անում, թե ով է լավը, իսկ ով վատը: Երեխայի և հոր հանդիպումներն ամեն անգամ ավարտվում են լացով, հիասթափությամբ:

    Ինչ անել, եթե երեխան բաժանված է ոչ միայն հորից, այլև քույրերից, եղբայրներից, տատիկից և պապիկից: Այստեղ ոչ մի իրավաբանական որոշում չի օգնի: Այստեղ հույսը կարելի է դնել միայն մեծահասկաների հասունության և խոհեմության վրա: Չի կարելի մոռանալ երեխայի` իր հարազատներին կապվածության մասին: Ինչքան էլ որ դա դժվար լինի, պետք է ճանապարհներ գտնել, որպեսզի երեխան շփվի նաև նրանց հետ: Շատ խելացի են վարվում այն ծնողները, ովքեր գիտակցաբար պահում են այդ կապերը և երեխային սովորեցնում, որ իրենց թե՛ հոր, թե՛ նրա բարեկամների հետ իրենց հարաբերություններում ոչինչ չի փոխվել:

    Ինչպես հայտնի է բազմաթիվ դեպքերից, երեխաներն ատում են այն ծնողներին, ովքեր փորձում են իրենց սերն ու հոգատարությունը փոխարինել թանկ նվերներով:
    Յուրաքանչյուր հանդիպման ժամանակ հայրը պետք է իրեն պահի այնպես, կարծես դա սովորական երևույթ է: Իրեն դրսևորի այնպես, ինչպես դա կաներ, եթե ամուսնալուծություն չլիներ, այլ ոչ թե յուրաքանչյուր հանդիպում վերածի մի մեծ խնջույքի և երեխային տեղի-անտեղի նվերներ մատուցի և այլն: Նմանօրինակ հանդիպումները հնարավորություն չեն տալիս շփվել միմյանց հետ, խոսել, մտերմանալ:

    Շատ լավ է, եթե հոր տանը երեխան ունի իր խաղալիքները, իրեն հետաքրքիր իրեր, ինչպես նաև ընկերներ: Պետք չէ հանդիպումների ժամանակ երեխային երկար ժամանակ թողնել մեքենայի մեջ կամ տանել աշխատավայր այն դեպքում, եթե նրան ուշադրություն չեք դարձնելու և կենտրոնանալու եք աշխատանքի վրա:

    Եթե հայրիկն ապրում է այլ քաղաքում, ապա երեխայի հետ հանդիպումների քանակը կապված է լինում նաև ֆինանսների հետ: Հեռավորությունը չի նվազեցնում երեխաների համար հոր ներկայության պահանջը, բայց համարվում է այն բանի ընդունելի արդարացում, թե ինչու են հանդիպումներն այդքան քիչ (եթե ծնողները այդ բացատրությունը չեն չարաշահում):

    Այսպիսի իրավիճակներում պետք է առավելագույն կերպով օգտագործել ամառային արձակուրդները, երբ հայրիկը կկարողանա այն անցկացնել երեխայի հետ:

    Կանոնավոր հանդիպումները շատ կարևոր նշանակություն ունեն երեխայի համար, քանի որ նրա հավատը հոր նկատմամբ միշտ խոցվում է, եթե նա չի հայտնվում, երբ նրան սպասում են: Այն հայրերը, ում աշխատանքն անկանոն է և ովքեր երբեմն ստիպված են լինում աշխատել նաև ազատ օրերին, այդ փաստը պետք է հաշվի առնեն և նախօրոք երեխայի հետ խոսեն ու բացատրեն դա: Նույնիսկ այս դեպքերում հայրերը պետք է ամեն ինչ անեն, որպեսզի չհետաձգեն հանդիպումը. չէ՞ որ երեխան այդքան սպասում է։

    Հաճախ պատահում է այնպես, որ հանդիպումներին խանգարում է ամուսնու թշնամանքը նախկին կնոջ նկատմամբ և երեխաների հանդեպ ունեցած մեղքի զգացումը: Հայրը խուսափում է նախկին կնոջ հետ հանդիպումներից, քանի որ դրանք ստիպում են նրան վերապրել անցյալի դառը զգացողությունները: Լինում է նաև այնպես, որ կինն առիթը բաց չի թողնում նրան իր ատելության մասին ասելու:

    Եթե հայրը հաճախ է հանդիպումները չեղյալ հայտարարում, ապա մայրը պետք է ինչ-որ միջոց գտնի նրան բացատրելու, թե ինչքան է տանջվում դրանից երեխան և ինչքան է նրան սպասում: Եթե հայրը չի ընդունում երեխայի հետ հանդիպումների կարևորությունը և շարունակում է դրանցից խուսափել, կորում է մի քանի ամսով կամ շաբաթներով, ապա մայրիկը պետք է երեխային բացատրի, որ այդպես է լինում ոչ թե այն պատճառով, որ հայրիկը նրան չի սիրում, այլ որ նա երևի շարունակում է բարկացած մնալ մայրիկի վրա և շատ է տանջվում, որ այդպես էլ չկարողացավ ապրել իր հետ և փորձում է մոռանալ այն ամենը, ինչը ստիպում էր նրան այդպես տանջվել:

    Տղային, ով նույնականցնում է իրեն հոր հետ, հաճախ է հանդիպում նրան և շփվում, ուղղակի անհրաժեշտ է, որ իր կողքին իսկապես լավ օրինակ ունենա: Աղջկա մոտ հոր հետ հանդիպումները ձևավորում են այլ հատկանիշներ, բայց նրա համար այդ հանդիպումները նույնպես շատ կարևոր են: Ապագայում նրա՝ տղամարդկանց հետ հարաբերությունների ձևը և ոճը կախված են հոր հետ նախկինում հարաբերություններից, նրա կերպարից, ինչպես նաև այն ամենից, ինչ նա գիտի հոր մասին: Այս ամենը շատ մեծ ազդեցություն է ունենում կյանքում երկրորդ կեսի ընտրության հարցում: Աղջիկներից շատերն ընտրում են իրենց հորը նման տղաների: Եթե աղջիկը հիասթափվում է հայրիկից, կամ նրա մասին լսածը ստիպում է վատը մտածել հոր մասին, դա առաջին հերթին ամենակործանարար ձևով ազդեցություն է ունենում նրա ապագա ամուսնու ընտրության վրա:

    Այս ամենից, սակայն, չի կարելի ենթադրել, որ ամուսնալուծված ընտանիքի երեխաները չեն կարող հանգիստ ու երջանիկ մեծանալ և իսկապես երջանիկ ընտանիք կազմել:
    Շատերի մոտ հենց այդպես էլ լինում է: Սիրելի ծնողներ, անգամ եթե ամուսնալուծված եք, կարող եք դաստիարակել ինքնավստահ, ինքնաբավ երեխաներ, ում կյանքում ամեն ինչ շատ բարեհաջող կդասավորվի:

    Երեխաների և հատկապես տղաների կյանքում հոր դերն իսկապես շատ մեծ է: Երկու-֊երեք տարեկանից սկսած տղան արդեն հստակ պատկերացնում է իր սեռը: Սկսած այդ ժամանակից մինչև վեց տարեկան` երեխան սկսում է ընդօրինակել առաջին հերթին հորը, մեծ եղբորը կամ այլ տղամարդկանց, որոնք իր համար կարևոր նշանակություն ունեն: Երեխան հետևում է, թե նրանք ինչով են սիրում զբաղվել, ինչը նրանց կարծիքով կարելի է անել, ինչը՝ ոչ, ինչպես են նրանք վերաբերվում միմյանց և կանանց, ինչպես են խոսում, ինչպիսի զգացմունքներ են ունենում այս կամ այն իրավիճակներում, այդ զգացմունքերից որոնք են ազատ արտահայտում, որոնք են փորձում թաքցնել, ինչից են նրանք վախենում:

    Հասկանալի է, որ եթե ընտանիքում հայր չկա, մոր համար ավելի դժվար է լինում երեխայի հետ բնական հարաբերություններ հաստատել: Հաճախ նա իրեն միայնակ է զգում: Անկախ այն բանից, ինչքանով է մայրիկը հոգեբանական տեսանկյունից առողջ, նա մեծ ցանկություն է ունենում իր տղային իր մոտ ընկերը դարձնել, հատկապես, եթե նա միակ երեխան է:

    Տղան փորձում է իր հիշողության մեջ պահել հոր կերպարը կամ ստեղծել երևակայական հայրիկ:

    Գիտակից և խոհեմ մայրն ընդգծում է իր նախկին ամուսնու նկատմամբ ունեցած հարգանքը: Իր երեխայի աչքում նա չի վարկաբեկի հորը, անկախ այն բանից, թե իրականում ինչ է մտածում նրա մասին:

    Աղջիկների համար հոր ներկայությունը ևս շատ կարևոր է: Դեռ մանուկ հասակից երեխան բախվում է սեռերի տարբերությանը: Նա պետք է հասկանա, որ տղաներն ու աղջիկները տարբերվում են միմյանցից: Մայրը երեխային չպետք է բացասական վերաբերմունք ներշնչի տղամարդկանց նկատմամբ, անկախ իր նախկին վիրավորանքներից, որոնք նա ստացել է ամուսնուց:

    Երեքից վեց տարեկան հասակում աղջկան անհրաժեշտ է հոր ներկայությունը կամ գոնե նրա կերպարի ստեղծումը, որպեսզի նրա մեջ ձևավորվեն ռոմանտիկ կապվածության զգացմունքները: Ահա այստեղ նրան պետք է օգնի մայրիկը` ձևավորելով հոր դրական կերպարը:

    Եթե աղջիկը հոր մասին շատ քիչ հիշողություններ ունի, նա, ինչպես և տղա երեխաները, ստեղծում է հոր կերպարն իրենց շրջապատող տղամարդկանց կերպարների հիման վրա:
    Այդ տղամարդու կերպարը կարող է մեծ ազդեցություն ունենա երեխայի հետագա ամուսնու ընտրության և ընտանիքի ձևավորման վրա: Հենց դրա համար է անհրաժեշտ, որպեսզի մայրն օգնի երեխային տեսնել հոր լուսավոր ու ամենադրական կողմերը:

    Շատ հաճախ ամուսնալուծված կանայք ապրում են իրենց ծնողների ընտանիքի հետ: Այդ պարագայում երեխա-հայր հարաբերություններում լավագույն դերը կարող է խաղալ պապիկը:

    Առաջին հոգեբանական օգնություն պատերազմի ժամանակ | Անուշ Ալեքսանյան

    Առաջին հոգեբանական օգնություն պատերազմի ժամանակ: Պարզաբանում է «Երկուսով» կենտրոնի հիմնադիր հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը

    Պատերազմական վիճակում վախերի և դրանք կառավարելու մասին | Անուշ Ալեքսանյան

    Պատերազմական վիճակում վախերի և դրանք կառավարելու մասին «Երկուսով» կենտրոնի հիմնադիր հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանի հարցազրույցը Factor TV-ին։