Category: Հարաբերություն

Հոգեբանները սիրո մեջ երեք բաղադրիչ են առանձնացնում:

1.Կիրք: Ռոմանտիկ հակվածություն այլ մարդու նկատմամբ, մշտապես նրա հետ լինելու անհաղթահարելի ցանկություն:

2.Մտերմություն: Սիրելի մարդուն վստահելու պատրաստակամություն, երջանկության զգացում, երբ նրա կողքին ես:

3.Պարտականություններ: Սիրելի մարդու հետ հարաբերությունները պահպանելու պատրաստակամություն` չնայած առաջացող դժվարություններին, հավատարիմ մնալու միտում:

Այս մոտեցումը հաճախ անվանում են նաև «Սիրո եռանկյունաձև տեսություն»:

Լավագույն տարբերակն այն է, երբ սիրո մեջ այս երեք բաղադրիչները հավասարաչափ են դրսևորվում, սակայն այդպիսի սեր շատ հազվադեպ է հանդիպում: Շատ հաճախ այնպես է պատահում, որ ավելի վառ արտահայտված լինում են այս բաղադրիչներից երկուսը, իսկ երրորդը մղվում է երկրորդ պլան: Երբեմն էլ կարող է առկա լինել միայն մեկ բաղադրիչ:

Ըստ ամերիկացի հոգեբան Ռոբերտ Ստերնբերգի, այսպիսի համադրությունները բերում են սիրո ևս մի քանի տարատեսակների առաջացմանը:

1. Միայն մտերմությունը հանգեցնում է հավանելու կամ ընկերության: Այս համակրանքի դեպքում մարդը զգում է կապվածություն, ջերմություն և մտերմություն ուրիշի հետ, բայց ոչ ինտենսիվ կիրք կամ երկարաժամկետ պարտավորություն:
   
2. Միայն կիրքը հանգեցնում է տարվածության: Այս չկշռադատված սերը հաճախ զգացվում է որպես «սեր առաջին հայացքից», սակայն առանց մտերմության և պարտականության, այն կարող է շատ հանկարծակի անհետանալ:
   
3. Միայն պարտականությունը բերում է դատարկ սիրո: Երբեմն ուժեղ սերը վերածվում է դատարկ սիրո, որում պարտականությունը մնում է, սակայն կիրքն ու մտերմությունը այլևս չկան: Երբեմն էլ, այնպիսի մշակույթներում, որտեղ մարդիկ ամուսնանում են ըստ պայմանավորվածությունների, հարաբերությունները սկսվում են որպես դատարկ սեր:
   
4. Կիրքն ու մտերմությունը հանգեցնում են ռոմանտիկ սիրո: Դա շատ բուռն զգացմունք է, երբ սիրահարները կարծես ապրում են մեկը մյուսով, ցանկանում են միշտ լինել միմյանց կողքին. նրանք կապված են թե հոգեպես (ինչպես ընկերության դեպքում է), թե ֆիզիկապես, երբ բուռն կիրք է առաջ գալիս: Նման սերը, սակայն, կարող է այնքան էլ դիմացկուն չլինել,  ինչ-ինչ դժվարությունների առաջացման պարագայում այն կարող է վերափոխվել ատելության (հենց այդպիսի սիրո մասին է խոսքը, երբ ասում են` սիրուց մինչև ատելություն մեկ քայլ է):
   
5. Մտերմությունը  պարտականության հետ համատեղ առաջացնում են  սեր-ընկերություն: Այս դեպքերում մարդկանց հարմար է իրար հետ, նրանք միշտ պատրաստ են օգնության հասնել, բայց նրանց միջև բուռն կիրք կարող է չլինել: Այսպիսի սերը հանգիստ է և կայուն: Այսպիսի սեր հանդիպում է այն ամուսնություններում, որտեղ կիրքը դուրս է մղվել հարաբերություններից, սակայն մնացել են խորը ջերմությունը և նվիրվածությունը: Ընկերական սերը, ընդհանուր առմամբ, անձնական հարաբերություն է, որը դուք կառուցում եք ինչ-որ մեկի հետ, ում հետ կիսում եք ձեր կյանքը, բայց առանց սեռական կամ ֆիզիկական ցանկության: Այն ավելի ուժեղ է, քան ազգակցական կապը՝ իր հավելյալ տարրի՝ պարտավորություն պատճառով: Ընկերական սիրո ձևեր են ընտանիքի անդամների միջև ապրվող սերը, ինչպես նաև մտերիմ ընկերների կամ նրանց միջև, ովքեր միասին շատ ժամանակ են անցկացնում ցանկացած ոչ սեքսուալ, ընկերական հարաբերություններում:

6. Կիրքն ու պարտականությունը հանգեցնում են անմիտ սիրո: Սրա օրինակ է կրքի վրա հիմնված շուտափույթ ամուսնությունը, որում պարտավորվածությունը հիմնականում պայմանավորված է առկա կրքով, և բացակայում է դրանք ստաբիլիզացնող մտերմությունը: Մարդիկ տենչում են իրար և պատասխանատու զգում հարաբերությունը պահպանելու հարցում, սակայն դա նրանց երջանկությթուն չի բերում և փոխադարձ վստահություն ևս չկա: Հաճախ թվում է, որ այսպիսի սերն արտահայտվում է մարդու կամքից անկախ, կարծես ինչ-որ անհայտ ուժի ազդեցությամբ: Հենց այդ հարաբերությունների մասին են ասում, որ սերն այնքան է կապել մարդկանց, որ  նրանք չեն կարողանում ապրել առանց իրար, բայց միասին էլ լինել չեն կարող:
   
7. Սիրո ամբողջական ձևը, որը ներկայացնում է հարաբերությունների իդեալը, կատարյալ սերն է, որին ձգտում են շատ մարդիկ, սակայն քչերին է հաջողվում դրան հասնել: Ստերնբերգը զգուշացնում է, որ կատարյալ սերը պահպանելը հաճախ ավելի դժվար է, քան դրան հասնելը: Նա հատկապես շեշտում է սիրո բաղադրիչները դեպի գործողություններ «թարգմանելու» կարևորությունը: Նա ասում է, որ առանց արտահայտվելու, նույնիսկ մեծագույն սերերը կարող են մահանալ: Եվ որպեսզի սիրո այս տեսակը կայուն մնա և ժամանակի հետ իր մեջ առկա 3 բաղադրիչները չմարեն, անհրաժեշտ է պարբերաբար համապատասխան գործողություններ կատարել և դրանք ամրապնդել:

Սիրային հարաբերություններն ավելի հեշտ են կայանում և ավելի կայուն են լինում, երբ երկու մարդ համապատասխանում են միմյանց իրենց հոգեբանական առաձնահատկույթուններով, այլ  ոչ թե այն դեպքում, երբ կտրուկ տարբերվում են: Այս պարագայում ժողովրդական իմաստությունը, թե հակադիր բևեռներն իրար ձգում են, այնքան էլ ճիշտ չէ: Սկզբնական շրջանում անգամ կարևոր են ոչ այնքան իրական նմանությունները, որքան այն, որ սիրահարները վերագրում են դրանք միմյանց, նրանց սկսում է թվալ, որ իրենց սիրելիի մեջ գտել են իրենց «երկրորդ ես-ը»: Այլ կերպ ասած` սիրահարված մարդուն թվում է, թե իր սիրեցյալն իրեն շատ ավելի նման է, քան իրականում կա: Սիրո ազդեցությամբ ընկալման այսպիսի խեղաթյուրումը հաստատվել է մեծաթիվ հոգեբանական ուսումնասիրույթունների միջոցով: Միգուցե դա հենց այն «վարդագույն ակնոցն» է, որով նայում է սիրահարը: Նման դեպքում ստիպված կլինեք ընդունել, որ այդ ակնոցի ապակիները հայելի են: Քեզ սկսում է թվալ, թե այն մարդը, ով քեզ շատ է դուր եկել, չափազանց նման է քեզ:

Իսկ եթե մարդ թշնամաբար է տրամադրված ինչ-որ մեկի նկատմամբ, ապա այդ մեկն իրեն նման չի թվում: Սիրելիների և ընկերների մեջ մենք տեսնում ենք միայն այն, ինչ մեզ դուր է գալիս, իսկ թշնամիների մեջ` այն, ինչ դուր չի գալիս։ Իրականում ամենևին էլ այնպես չէ, որ այդ մարդիկ իսկապես ունեն այդ հատկանիշները, պարզապես ուժեղ զգացմունքները փոխում են մեր ընկալումը: Այդ է պատճառը, որ մեզ դուր եկած մարդիկ մեզ նման են թվում, իսկ թշնամիները` տարբեր:

«Աշխարհում ամենալավ և ամենագեղեցիկ բաները չի կարելի ոչ տեսնել, ոչ էլ լսել….
Դրանք զգում ենք սրտով»։
Հելեն Կելլեր

Իսկական սիրո առաջին գաղտնիքը մտքի ուժն է:
Սերը սկսվում է մտքերից: Մենք դառնում ենք այն, ինչի մասին մտածում ենք: Սիրով լի մտքերը ծնում են սիրով լի կյանք և սիրով լեցուն հարաբերություններ: Մեր իդեալական զքուգընկերոջ մասին մտքերը թույլ կտան ճանաչել նրան, երբ հանդիպենք:

Իսկական սիրո երկրորդ գաղտնիքը հարգանքի ուժն է:
Որպեսզի սիրենք ինչ-որ մեկին, պետք է սովորենք հարգել նրան: Նախ և առաջ պետք է հարգենք ինքներս մեզ: Որպեսզի ձեռք բերենք հարգանք մեր հանդեպ, պետք է հարց տանք մեզ՝ «Ի՞նչն ենք մենք հարգում մեր մեջ»: Որպեսզի հարգենք ուրիշներին, նույնիսկ նրանց, ովքեր մեզ դուր չեն գալիս, նորից պետք է հարցնենք մեզ՝ «Ի՞նչն եմ ես հարգում նրա մեջ»:

Իսկական սիրո երրորդ գաղտնիքը տալու ուժն է:
Եթե ցանկանում ենք սեր ստանալ, պետք է կարողանանք այն տալ: Որքան շատ սեր ենք տալիս, այնքան շատ ենք ստանում: Սիրել նշանակում է քո մի մասը տալ առանց պատասխանի ակնկալիքի: Նախքան հարաբերություններ սկսելը, հարցրեք ձեզ ոչ թե այն մասին, թե ինչ կարող է դիմացինը տալ ձեզ, այլ թե ինչ կարող եք դու՛ք տալ նրան: Իսկական սիրո գաղտնի բանաձևն է՝ ուշադրություն դարձնել ոչ թե վերցնելու, այլ տալու վրա:

Իսկական սիրո չորրորդ գաղտնիքը ընկերության ուժն է:
Որպեսզի գտնենք իսկական սեր, նախ և առաջ պետք է գտնենք իսկական ընկեր: Որպեսզի իսկապես սիրենք ինչ-որ մեկին, պետք է ընդունենք նրան այնպիսին, ինչպիսին նա կա: Ընկերությունը հիմք է, որի վրա զարգանում է սերը: Եթե ուզում եք հարաբերություններում սեր լինի, նախ և առաջ ընկերություն ստեղծեք:

Իսկական սիրո հինգերորդ գաղտնիքը հպման ուժն է:
Հպումը սիրո ամենաուժեղ դրսևորումներից է: Այն քանդում է բոլոր պատնեշները և ամրացնում փոխհարաբերությունները: Հպումը փոխում է ֆիզիկական և հուզական վիճակները, մարդկանց դարձնում ավելի ընկալունակ սիրո հանդեպ: Հպումը կարող է բուժել և ջերմացնել սիրտը: Երբ բացում ես գիրկդ, բացում ես նաև սիրտդ:

Իսկական սիրո վեցերորդ գաղտնիքը ազատություն տալու ուժն է:
Նույնիսկ իսկական սիրո դեպքում մարդկանց պետք է սեփական տարածություն: Եթե ուզում եք սովորել սիրել, սկզբում պետք է կարողանաք ներել և ազատվել նախկին վիրավորանքներից:

Իսկական սիրո յոթերորդ գաղտնիքը շփման ուժն է:
Երբ մենք սովորում ենք ազատ շփվել, կյանքը փոխվում է: Սիրել ինչ-որ մեկին, նշանակում է շփվել նրա հետ: Թույլ տվեք, որ մարդը զգա, որ դուք սիրում և գնահատում եք նրան: Երբեք մի խուսափեք ասել այս երեք կախարդական բառերը՝ «Ես քեզ սիրում եմ»: Միշտ պատրաստ պահեք սիրո խոսքեր այն մարդու համար, ում սիրում եք, միգուցե դուք տեսնում եք կամ խոսում եք նրա հետ վերջին անգամ: Ինչո՞ւ դա չանել հենց հիմա:

Իսկական սիրո ութերորդ գաղտնիքը նվիրվածության ուժն է:
Որպեսզի սերն իսկական լինի, պետք է նվիրված լինենք նրան և այդ նվիրվածությունը արտացոլվի մեր մտքերում և գործողություներում: Նվիրվածությունն իսկական սիրո ապացույցն է: Որպեսզի ունենանք իսկական սիրային հարաբերություններ, պետք է լինենք նվիրված այդ հարաբերություններին: Նվիրվածությամբ է ամուր հարաբերությունը տարբերվում փխրուն հարաբերությունից:

Իսկական սիրո իններոդ գաղտնիքը կրքի ուժն է:
Կիրքը բորբոքում է սերը և թույլ չի տալիս նրան մարել: Երկարատև կիրքը դրսևորվում է ոչ միայն ֆիզիկական ցանկությունների մեջ, այլև խորը նվիրվածության, հետաքրքրության, ուրախ սպասումի մեջ: Ինքաբուխ պոռթկումներն են ծնում կիրք: Սիրո և երջանկության իմաստը մեկն է՝ պետք է ամեն օր ապրել կրքով:

Իսկական սիրո տասներորդ գաղտնիքը վստահության ուժն է:
Վստահությունը կենսականորեն կարևոր է իսկական սիրային հարաբերությունների համար: Առանց վստահության զույգերից մեկը դառնում է կասկածամիտ, տագնապային, իսկ մյուսն իրեն հուզական թակարդի մեջ է զգում, նրան թվում է, թե իրեն թույլ չեն տալիս ազատ շնչել: Անհնար է իսկապես սիրել մեկին առանց լիովին վստահելու: Որպեսզի պարզենք՝ տվյալ մարդը համապատասխանում է մեզ, թե ոչ, պետք է ուղղակի հարց տանք մեզ՝ «Վստահո՞ւմ ենք արդյոք նրան»: Եթե պատասխանը ոչ է, ապա պետք է խորը մտածել, նախքան պատասխանատվություն վերցնելը:

Ադամ Ջեքսոն

«Տեսնել ուրիշի հոգին քո հոգու միջոցով հսկայական բան է, և հենց դրանում է Ապոլոնի` «Ճանաչիր ինքնդ քեզ» պատգամի նշանակությունը»: (Ցիցերոն)

«Այն ժամանակից, ինչ գոյություն ունեն մարդիկ, նրանք սովորում են միասին ապրել, և յուրաքանչյուրի մեջ դրված է նույն Ձայնը, որը նրանց սովորեցնում է այդ արվեստին, եթե իհարկե նրանք ունկնդիր են դրան»: (վերագրվում է Սոկրատեսին)

Ինչ պետք է իմանա մեզնից յուրաքանչյուրը*

 (Հատված Լև Տոլստոյի «Հույն ուսուցիչ Սոկրատես» գրքից)

«Մի անգամ մարդիկ հրապարակում սպասում էին Սոկրատեսին, որպեսզի հարցնեն նրան, թե ինչ սովորեցնեն իրենց զավակնենրին:

— Խորհուրդ տուր` ինչ սովորեցնենք մեր որդիներին, որպեսզի նրանք մեծանան ու մարդ դառնան: Ի՞նչ և ինչպե՞ս սովորեցնենք:

— Իսկ ի՞նչ եք դուք որոշել սովորեցնել նրանց, — հարցրեց Սոկրատեսը:

 — Ես մտածում եմ որդուս դարբնի մոտ ուսման տալ, — ասաց մեկը: — Ես էլ` քարտաշի մոտ, — ասաց մյուսը: — Ես էլ ամբողջ կյանքս հողագործությամբ եմ զբաղվել, ուզում եմ, որ տղաս էլ նույնն անի, — ասաց երրորդը: — Իսկ իմ որդին դեղագործ է ուզում դառնալ, ասաց չորորդը:

— Այդ ամենը շատ լավ է, — ասաց Սոկրատեսը, — ամեն մարդ պետք է աշխատի ի բարօրություն մյուսների, և մեկը մի բան անի, մյուսը մի բան: Այդպե՞ս չէ, — հարցրեց նա: — Եթե մեզ մոտ բոլոր արհեստների մարդիկ լինեն, ի՞նչ եք կարծում, կունենա՞նք այն ամենը, ինչ որ պետք է մեզ: Տաճար պետք լինի, կգնանք քարտաշի մոտ, նավ պետք լինի, կգնանք ատաղձագործի մոտ: Իսկ երբ պետք լինի տղամարդուն կնոջ հետ ապրել, որդուն` ժլատ հոր հետ, եղբորը` բարկացած եղբոր հետ, հարևանին` չար հարևանի, տանտիրոջը` մեծամիտ հյուրի հետ, մարդուն` օտար մարդու հետ, ու՞մ պիտի կանչենք:

— Դրան վարպետ չկա` այստեղ պետք է լինել արդար մարդ, — ասաց առաջինը: — Սա և՜ քարտաշը կարող է, և՜ ատաղձագործը, և՜ դեղագործը, — ասաց երկրորդը: — Դա յուրաքանչյուրը պիտի իմանա, — ասաց երրորդը: — Դուրս է գալիս, ըստ քեզ, — ասաց չորորդը — որ բացի իր գործից մարդը պիտի նաև հասկանա, թե ինչպե՞ս մարդուն այլ մարդկանց հետ ապրել:

— Այո, — ասաց Սոկրատեսը, — ստացվում է, որ կա ևս մի բան, որ մարդը պետք է իմանա բացի իր հիմանական գործից:

— Դա ով ինչպես կարողանում է, այնպես էլ անում է: — Դա չես սովորի, ինչպես արհեստներն ես սովորում: — Դա հնարավոր չէ սովորել: Եվ ինչպե՞ս սովորել, — պատասխանեցին Սոկրատեսին:

— Հետաքրքիր է, — ասաց Սոկրատեսը, — ստացվում է, որ ամենա կարևոր բանը հնարավոր չէ սովորել: Ապա ասա, դու ի՞նչը կուզեիր ավելին` կնոջդ հետ համերաշխ ապրել, թե՞ լավ կոշիկ ունենալ:

— Ես պատրաստ եմ ամբողջ կյանքս ոտաբոբիկ ման գալ, միայն թե կնոջս հետ համերաշխ ապրեմ:

— Իսկ ի՞նչն է ավելի վատ` հոր հետ խռովության մեջ լինելը, թե հարուստ զգեստ չունենալը:

— Հասկանալի բան է, որ ամեն տեսակի հագուստից էլ կհրաժարվես, միայն թե հորդ հետ խռովության մեջ չլինես:

— Իսկ ո՞ր հիվանդությունն է ավելի վատ` երբ տենդի մեջ ես, թե երբ քեզ չեն սիրում:

— Դրանից ավելի վատ բան չկա:

— Ապա ի՞նչ է դուրս գալիս, որ այն, ինչ բոլոր արհեստներից էլ կարևոր է` և՛ կոշկակարությունից, և՛ դերձակությունից, և՛ դեղագործությունից, սովորել հնարավո՞ր չէ:

— Հա, կարծես այստեղ մի բան այն չէ:

— Ես էլ եմ այդպես կարծում, — ասաց Սոկրատեսը: — Իսկ հիշու՞մ եք տաճարի պատին ինչ է գրված, — հարցրեց նա նրանց:

— Այնտեղ գրված է` «Ճանաչիր ինքդ քեզ»: Բայց դա ի՞նչ կապ ունի համերաշխ ապրելու հետ:

— Եթե մենք ճանաչենք ինքներս մեզ, կիմանաք, թե ինչպես ապրենք… — կիմանանք, թե ինչ է պետք մարդուն: Իսկ, երբ իմանանք, թե ինչ է պետք, կհասկանանք, թե ինչը պետք չէ: Իսկ պետք չէ անել այն ամենը, ինչ խանգարում է և վնասում է ուրիշներին»:

Այստեղ մենք կընդհատենք սույն տեքստի շարադրանքը և կփորձենք հասկանալ ինչն է խանգարում մարդկանց իրական շփմանը, և ինչպես է կապված այն ինքնաճանաչման հետ:

Բանն այն է, որ երբ մենք չենք ընդունում մեր որևէ հատկություն կամ հատկանիշ, մենք դա դուրս ենք մղում մեր գիտակցությունից և չենք նկատում մեր մեջ: Բացի այդ, մենք հեշտությամբ նկատում ենք դա ուրիշներին մեջ և երբեմն էլ սուր քննադատության ենք առնում այն մարդուն, ում մոտ նկատել ենք այն: Նման երևույթները տեղի են ունենում գիտակցության պաշտպանական մեխանիզմների գործունեության պատճառով, որոնք թույլ չեն տալիս անցանկալի տեղեկության մուտքը մեր գիտակցություն և դրանով աղճատում են իրականության պատկերը մեր ընկալման մեջ:

Օրինակ` եթե ինձ համար անընդունելի է մեծամիտ լինելը, ես ինձ չեմ համարի մեծամիտ, նույնիսկ եթե ակնհայտ քամահրանքով եմ վերաբերվում ուրիշներին: Դա նշանակում է, որ ես չեմ ճանաչում իմ այդ գիծը, և եթե ինչ-որ մեկն ինձ այդ մասին ասի, ես հնարավոր է վիրավորվեմ և չարությամբ լցվեմ նրա նկատմամբ: Ստացվում է, որ իմ չճանաչելը ինքս ինձ, կփչացնի իմ հարաբերությունը տվյալ մարդու հետ:

Կամ եթե ես չեմ կարողանում ուզածս բանն անել, կփորձեմ արդարացնել ինձ, մեղավորներ գտնել: Իհարկե մեղավորներ գտնելն ավելի հեշտ է, իսկ հասկանալ` ինչն է քո վարքում կամ քո համոզմունքերում քեզ խանգարում, հեշտ չէ: Հետևապես, դարձյալ, չիմացությունը, թե իմ որ համոզմունքներն են ինձ խանգարում տվյալ դեպքում, բերում է նրան, որ ես լարվածություն եմ մտցնում իմ հարաբերությունների մեջ ենթադրյալ մեղավորների հետ: Մինչդեռ, երբ ես գիտեմ իմ այդ համոզմունքների մասին, որոնք խանգարում են ինձ այս կամ այն հարցնում, ես կարող եմ դրանք վերանայել, և կարիք չի լինի մեղավորներ փնտրել:

Ահա այսպես, մեր ճանաչումն ինքներս մեզ` մեր պաշտպանական մեխանիզմների, մեր կոմպլեքսների և մեր խորքային համոզմունքների, անմիջականորեն ազդում է մեր հարաբերությունների և շփման որակի վրա:

Կարլ Ռոջերսը շփման հիմնական խոչընդոտը համարում էր մեր բնական հակումը գնահատել, դատել, հավանություն տալ կամ հավանություն չտալ ուրիշներին: ** (Օրինակ` նա հիմար, նա խելացի է)։

Գնահատականներ տալու մեր հակումը այնքան ավելի ուժեղ է, որքան ավելի խորը զգացմունքներ և հույզեր են ներգրավված:  Այդ իսկ պատճառով շատ հուզական զրույցի կամ վեճի ընթացքում կողմերի փոխհասկացումը նվազագույնն է: Հաճախ, երբ ականատես ենք լինում թեժ բանավեճի, որը մեզ հուզականորեն չի դիպչում, մտածում ենք`«բայց նրանք լրիվ տարբեր բաների մասին են խոսում»:  Եվ այդպես էլ կա:

Գնահատելու հակումը վերանում է, երբ լսում ենք` փորձելով հասկանալ դիմացինի տեսակետը և ապրումները, և այդ ժամանակ ծնվում է իրական շփումը:

Խուսափելու համար թյուրըմռնումից` Ռոջերսն առաջարկում էր կիրառել հետևյալ կանոնը. «Արտահայտել սեփական կարծիքը միայն այն բանից հետո, երբ դուք կլսեք զրուցակցին մինչև վերջ, կվերարտադրեք զրուցակցի գաղափարներն ու կհասկանաք դրա հետ կապված նրա ապրումները, բայց դա կանեք այնպես, որ վերջինս բավարարված լինի իր գաղափարների ձեր ձևակերպումից»: Այդ ժամանակ բանավեճը կդառնա պակաս հուզական, հակասությունները կհարթվեն, իսկ այն տարակարծությունները, որոնք կմնան, կդառնան ավելի ռացիոնալ և փոխադարձ ընդունելի:

Եվ այդ ժամանակ խաղաղ համակեցությունը կլինի ոչ միայն տեսական գաղափար, այլ կդառնա հասանելի նաև գործնականում:

Հեղինակ՝ Մարիա Բաբայան

* Лев Толстой. Греческий учитель Сократ

http://az.lib.ru/t/tolstoj_lew_nikolaewich/text_0480.shtml

** Карл Роджерс. Подход к нарушениям межличностного и межгрупового обшения.// О становлении личностью. https://www.klex.ru/2h0

Շփման կարևոր գործոններից է համարվում միջանձնային տարածությունը․ այն, թե զրուցակիցներն ինչքան մոտ են գտնվում միմյանց: Երբեմն մեր վերաբերմունքը մենք արտահայտում ենք տարածքային կատեգորիաներով, ինչպես օրինակ՝ «հեռու մնալ» նրանից, ով մեզ դուր չի գալիս կամ ումից վախենում ենք, կամ «մոտենալ» նրան, ով հետաքրքրում է մեզ: Սովորաբար, որքան զրուցակիցները հետքրքրված են միմյանցով, այնքան իրար ավելի մոտ են նստում կամ կանգնում: Սակայն գոյություն ունի զրուցակիցների միջև թույլատրելի հեռավորության որոշակի սահման, որը կախված է փոխազդեցության տեսակից և սահմանվում է հետևյալ ձևով.

● Ինտիմ հեռավորությունը (մինչև 0,5 մետր) համապատասխանում է մտերմիկ հարաբերություններին: Կարող է հանդիպել սպորտի այն տեսակներում, որտեղ մարզիկների մարմինները դիպչում են:

● Միջանձնային հեռավորությունը (0,5-1,2 մետր) լավ է ընկերական զրույցի համար՝ իրար դիպչելով կամ չդիպչելով:

● Սոցիալական հեռավորությունը (1,2-3,7 մետր) ոչ ձևական և գործնական հարաբերությունների համար է, իսկ վերին սահմանը ավելի շատ համապատասխանում է ձևական հարաբերություններին:

● Հասարակական հեռավորության (3,7 մետր և ավելի) վրա կոպիտ չի համարվում մի քանի խոսք փոխանակելը կամ շփումից զերծ մնալը:

Սովորաբար մարդիկ իրենց հարմար են զգում և բարենպաստ տպավորություն են թողնում, երբ կանգնում կամ նստում են այն հեռավորության վրա, որը համապատասխանում է փոխազդեցության առկա տեսակին: Ինչպես չափազանց մոտիկ, այնպես էլ չափազանց հեռու դիրքը բացասաբար է ազդում շփման վրա:

Բացի այդ, որքան մարդիկ իրար մոտ են գտնվում, այնքան ավելի քիչ են նայում իրար՝ կարծես որպես փոխադարձ հարգանքի նշան: Եվ հակառակը, հեռու դիրքի վրա գտնվելով՝ նրանք ավելի շատ են նայում իրար և խոսակցության մեջ ուշադրության պահպանման համար օգտվում են ժեստերից:

Այս կանոնները նշանակալիորեն տատանվում են՝ կախված տարիքից, սեռից և մշակութային մակարդակից: Օրինակ՝ երեխաներն ու ծերունիները զրուցակցին մոտ են կանգնում, իսկ դեռահասները, երիտասարդները և միջին տարիքի մարդիկ նախընտրում են ավելի հեռու դիրքը: Սովորաբար կանայք զրուցակցին ավելի մոտ են կանգնում կամ նստում, քան տղամարդիկ: Անձնային հատկությունները նույնպես որոշում են զրուցակիցների միջև տարածքը՝ սեփական արժանապատվության զգացումով հավասարակշռված մարդը զրուցակցին ավելի շատ է մոտենում, իսկ անհանգիստ, նյարդային մարդիկ զրուցակցից հեռու են մնում: Սոցիալական կարգավիճակը նույնպես ազդում է մարդկանց միջև հեռավորության վրա: Մենք սովորաբար մեծ հեռավորության վրա ենք գտնվում նրանցից, ում դիրքը ավելի բարձր է, քան մերը, մինչդեռ հավասար կարգավիճակով մարդիկ շփվում են համեմատաբար մոտ տարածության վրա:

Ավանդույթը նույնպես կարևոր գործոն է: Լատինական Ամերիկայի և Միջերկրածովյան երկրների բնակիչները հակված են զրուցակցին ավելի շատ մոտենալ, քան Հյուսիսային Եվրոպայի երկրների բնակիչները:

Զրուցակիցների միջև հեռավորության վրա կարող է ազդել սեղանը: Սեղանը սովորաբար ասոցացվում է բարձր դիրքի և իշխանության հետ, այդ պատճառով էլ, երբ ունկնդիրը նստում է սեղանի կողքը, հարաբերությունները ստանում են դերային շփման տեսք: Այդ պատճառով որոշ ադմինիստրատորներ և ղեկավարներ նախընտրում են անձնական զրույցները անցկացնել՝ նստելով ոչ թե իրենց սեղանի կողքը, այլ զրուցակցի կողքին՝ իրար կողք կողքի դրված աթոռների վրա:

Սիրահարները սկսում են սիրով զբաղվել, բայց հանկարծ զույգերից մեկն անհարամարավետության զգացում է ունենում, վախենում` հանկարծ և իր մարմինը կատարյալ չէ կամ էլ բավական հմայիչ չէ զուգընկերոջ համար: Այսպիսի տագնապը կարող է ամբողջ հաճույքը փչացնել: Ինչպե՞ս հաղթահարել այն:

Ֆիլմերը, ամսագրերը, գովազդային հոլովակներն ու վահանակները կատարյալ կերպարներ են ցուցադրում, և համեմատելով մեզ նրանց հետ` սկսում ենք թերություններ նկատել մեր կազմվածքում և մարմնի համամասնություններում: Ինչ-որ մեկը մեզ տգեղ խոսքեր է ասում, և միամտորեն հավատում ենք դրան: Սկսում ենք ամաչել մեր կազմվածքից և մեր արտաքին տեսքից:

 1. Նույնիսկ սեքս խորհրդանիշների մարմինն անթերի չէ:

 Էականը ոչ թե կազմվածքն է, այլ այն, զգացողությունը, որ սիրահարները պարգևում են միմյանց և ցանկությունը միմյանց հաճույք պատճառելու: Նույնիսկ եթե նրանք հստակ չգիտեն ինչպես իրենց դրսևորեն, խանդավառությունն ու դժվարություններին դիմակայելու պատրաստակամությունն ավելի կարևոր է: Լավ է, երբ նրանք ծիծաղում են և այդքան էլ լուրջ չեն վերաբերվում իրենց: Հավատացեք, ձեր զուգընկերն անկողնում ձեր ցելյուլիտի կամ կոնքերի հետ չէ, այլ ձեզ հետ ամբողջությամբ: Վստահ եղեք, որ տղամարդկանց դուր է գալիս կնոջ փամփլիկությունը: Տղամարդկանց մեծամասնությունն ասում է, որ իրենք սիրում են անկողնում լինել այն կանաց հետ, ովքեր իրենց իսկական կին են զգում: Ընդ որում` նիհարիկ կազմվածքով մոդելներն իրենց այնքան էլ չեն գրավում: Կանայք էլ իրականում սիրում են իրենց նկատմամբ նրբանկատ, ցերեկվա ընթացքում ուշադիր և աջակցող տղամարդկանց: Այստեղ ևս մկանները մեծ դեր չեն խաղում:

Սիրո մեջ կարևորը բեմականացված գործողությունները չեն, այլ անկեղծությունը: Եթե ձեզ ասում են` քո մեջ ինչ-որ առանձնահատուկ բան կա, արդեն կարևոր չէ, թե դա ինչն է:

Սիրահարները հաճախակի դիպչում են միմյանց: Դա լավագույն տարբերակն է, որով կհասկացնեք ձեր զուգընկերոջը, որ նա ցանկալի է: Անցնելով նրա կողքով` թեթև հպվեք ուսին կամ ձեռքին, դա հանկարծակի շոյանք է, որը հուշում է ձեր զգացմունքների մասին:

2. Փորձեք հասկանալ, թե ինչպիսինն եք ձեր զուգընկերոջ աչքերում:

 Մարդկանց մեծամասնությանը հետաքրքրում է, թե ինչպիսին են իրենք իրենց զուգընկերոջ աչքերում: Մերկ կանգնեք մեծ հայելու առաջ, տարբեր դիրքեր ընդունեք և փորձեք պատկերացնել, թե ինչ է տեսնում ձեր զուգընկերը: Եթե ցանկություն առաջանա գոռալու` օ, Աստված իմ, միայն ոչ դա, ապա հստակ առանձնացրեք մարմնի այն մասերը, որոնք ամենագեղեցիկն են և այնպիսի իրավիճակներ ստեղծեք, որոնցում դուք ավելի շահեկան դիրքում կհայտնվեք: Բոլորն ունեն մարմնի սիրելի մասեր և հաճույքով դրանք ցուցադրում են իրենց սիրելիին: Մի տղամարդ պատմում է, որ նրա ամենասեքսուալ ընկերուհին մշտապես հագուստի որևէ բան էր թողնում հագին սիրով զբաղվելու ժամանակ: Օգտվեք այս խորհրդից: Եթե ձեզ անհանգստացնում է, որ ձեր կուրծքն այդքան էլ ձիգ չէ, հագեք շատ սեքսուալ և նուրբ ներքնազգեստ: Ֆիլմերից վեցրեք լուսավորման հետ կապված մտքերը: Լույսն ուղղեք այնպես, որ ավելի լավ երևաք, ավելի արդյունավետ կլինի հետևից լուսավորումը:

Սակայն հիշեք, որ ձեր զուգընկերը կարող է ձեզ լրիվ այլ կերպ տեսնել: Մենք պետք է մեզ տեսնենք այնպիսին, ինչպիսին մեզ տեսնում է մեր զուգընկերը: Միգուցե զարմանաք, եթե իմանաք, որ ձեր զուգընկերը սիրում է ձեր մարմնի այն մասերը, որոնք դուք ատում եք:

 3. Դուք և միայն դուք եք պատասխանատու այն բանի համար, թե ինչպես եք  ձեզ զգում:

 Միայն դուք գիտեք` ինչպես անել, որ ձեզ լավ զգաք: Դուք կարող եք հաճույք ստանալ մեկ բաժակ գինուց, ոտքերի մերսումից կամ յոգայից:

Արդյո՞ք հոգ եք տանում ձեր մասին: Հնարավոր չէ լավ զգալ, եթե ուշադիր չեք ձեր նկատմամբ: Մաշկի մաքրությունն ու թարմությունը, համապատասխան հագուստը ձեզ լրացուցիչ վստահություն են տալիս: Թույլ մի տվեք կշեռքին որոշել ցանկալի եք, թե ոչ:

 4. Ոչինչ այնքան սեքսուալություն չի հաղորդում, որքան ինքնավստահությունը:

 Ոչինչ այնքան չի գրավում, որքան մարդը, ում դուր է գալիս իր մարմինը: Արդյունքում ի հայտ է գալիս սեքսուալ ինքնավստահություն, և դա ամենակարևորն է այն ամենից, ինչ կարող է ունենալ կինը կամ տղամարդը: Երբ ցույց եք տալիս ձեր սեքսուալ էներգիան, մի յուրահատուկ որակ է ձևավորվում, որը ձգում մարդկանց դեպի ձեզ:

 5. Գովազդը ցույց է տալիս մարմին, որն իրականում գոյություն չունի:

 Դա արհեստական արտադրանք է: Մենք համեմատում ենք մեզ կնոջ կատարյալ կերպարների հետ, ովքեր երբեք չեն հղիացել, չեն ծննդաբերել, չեն կերակրել, ովքեր երբեք ոչ մի առողջական խնդիր չեն ունեցել, վեճեր չեն ունեցել հարազատների հետ և աշխատավայրում:

Երբ դիտում ենք մի տեսագրություն, որտեղ սիրով են զբաղվում, հասկանում ենք, որ դա անիրական է. մարդիկ չեն կարող միաժամանակ օրգազմ ապրել երկու րոպեում:

Թույլ մի տվեք, որ գովազդային հոլովակները շփոթմունքի մեջ գցեն ձեզ: Այն, ինչ ցուցադրվում է իրականում, տղամարդկանց երևակայությամբ ստեղծված ընդհանարական կերպար է: Թվային տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս մարմինները հասցնել կատարյալի: Ամսագրերում զետեղված նկարները շատ քիչ աղերսներ ունեն իրականության հետ: Մոդելների հետ աշխատում են պրոֆեսիոնալ դիմահարդարներ և ոճաբաններ, լուսավորողները հատուկ լուսավորություն են ընտրում, իսկ նկարահանումներից հետո հարյուրավոր նկարներից ընտրում են մեկը կամ երկուսը, և աշխատանքի են անցնում համակարգչային մասնագետները:

Տղամարադիկ իրենց լավ սիրեկաններ են համարում միայն այն ժամանակ, երբ կարողանում են կնոջը հաճույք պատճառել, և հենց դա է նրանց համար ամենակարևորը: Սեքսը պահանջում է տալու և վերցնելու կարողություն: Երբ տղամարդը հասկանում է, որ կարողանում է հաճույք պատճառել կնոջը, անում է ամեն բան, ինչը հաճույք կպատճառի նրան: Կինը կարող է նուրբ կերպով տղամարդու գործողությունները տանել այն ուղղությամբ, որն իրեն հաճելի է: Երբ կինն ինքը սիրում է իր մարմինը և հոգ է տանում դրա մասին, նրան ավելի հեշտ կլինի նմանատիպ զգացումներ առաջացնել նաև զուգընկերոջ մեջ: Իսկ վերջինիս ցանկությունը, տիրանալ այդ մարմնին և լինել նրա հետ, կնոջ մեջ ոչ թե շնորհաակալության զգացում կառաջացնի, այլ նա այդ ցանկությունը կընդունի մեծ հաճույքով, հանգստությամբ և ինքնավստահությամբ:
                            
                                                                                                                                                                                                                                                                     Լու Պեդջեթ

Խոսելու ընթացքում համբերությունն ու զսպվածությունը ավելի արժեքավոր են, քան խելացի խոսքը: 

Ֆրենսիս Բեկոն

Հետաքրքիր է, որ մեր հասարակության մեջ կարծում են, որ խոսողը ղեկավարն է, լիդերը, ով գերիշխող դիրքում է: Մեր մեջ մանկուց այն համոզմունքն են սերմանել,  որ «ով խոսում է, նա մեծն է, իսկ նրանք, ովքեր պետք է խելոք լսեն, ենթականերն են»: Այս դիրքորոշումները խանգարում են բոլոր դեպքերում: Գրախանութները հիմնականում վաճառում են այնպիսի գրքեր, որոնք սովորեցնում են խոսել, այլ ոչ թե լսել…

Համաձայն արևելյան և արևմտյան հոգեբանության` զրույցը վարում է հենց նա, ով ճիշտ լսում է: Հենց այդ մարդիկ էլ ամենախելացի և տաղանդավոր դիվանագետներն են` լիդերները:

Արևմտյան հոգեբանների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ժամանակակից մարդիկ կարծում են, որ եթե մարդը լսում է, նշանակում է նա մանկամիտ է, ապատիկ և թույլ: Դա այդպես չէ: Թող այդպես մտածեն անհաջողակները: Իրականում, երբ մարդը խոսում է, իսկ դուք նրան լսում, դիտում եք, դուք նկատում եք նրա բոլոր թերություններն ու բարդույթները, նա ինքն է իրեն մատնում:

Վառ արտահայտված էքստրավերտներն իրենց մատնում են 1-2 րոպեի ընթացքում: Այսպիսի մարդուց նույնիսկ կարիք չկա «խոսք քաշել». բավական է միայն հարցնել` ինչպես են գործերդ, տալ մի քանի հարց և նրա բառերը կսկսեն հոսել:

Մարդը, ով կարողանում է լսել, ուշադիր է և զուսպ, հաշված րոպեների ընթացքում կարողանում է հստակ «կարդալ» ձեզ, որոշել ձեր մարդկային տեսակը, իմանալ ձեր ցանկությունները, ուժեղ և թույլ կողմերը և այլն: Ե՞վ, ո՞վ է այս դեպքում ղեկավարում ընթացքը, ո՞վ է ընդունում ճիշտ որոշումներ:

Ինչպե՞ս են վարվում փորձառու բանակցողները: Նրանք հրահրում են: Զրուցակիցը սկսում է ինչ-որ բան պատմել, և նրանք «կարդում են» նրան, եզրակացություններ են անում և «հարվածում» ուղիղ թիրախին: Երբ մարդը լռում է, ինչ-որ չափով հնարավոր է նրան կարդալ նաև ժեստերի միջոցով, բայց եթե մարդը խոսի, նրան կարդալը շատ ավելի հեշտ կլինի: Այդ պատճառով էլ իմաստուն ղեկավարները երկար ժամանակ են տրամադրում լսելուն:

Որքա՞ն էր խոսում Կուտուզովը: Շատ քիչ: Եթե վերացարկվենք Հիտլերի կատարած բոլոր սարսափելի ու հրեշավոր գործերից, որպես ղեկավարի` նրան ըստ արժանվույն են քննադատում: Իրականում նա վատ առաջնորդ է եղել. նա երբեք չէր լսում և չեր կարդում ենթակաների ուղարկած հաշվետվությունները: Ինչո՞ւ էին ցանկանում սպանել նրան 1944-ին: Պարզապես մարդիկ այլևս չէին կարողանում տանել նրա բթությունը: Գեներալներ էին այցելում նրան, զեկուցում իրավիճակի մասին ու խորհուրդնել տալիս, բացատրում նրա որոշումների հնարավոր հետևանքները, սակայն նա չէր լսում և անում էր այնպես, ինչպես ինքն էր ցանկանում: Ինքն իրեն հանճար էր համարում: Ընդունակ չէր լսել և դա իրականում մեծագույն խնդիր էր:

Այսպիսով,  պետք չէ շատ խոսել: Սովորեք հիմնականում լսել: Ոչ ոք ձեզ չի ստիպում պատեհ-անպատեհ խոսել:

Արևելյան բժշկության և հոգեբանության մի շարք դպրոցներ փաստում են, որ մարդու էներգիայի հիմնական մասը դուրս է գալիս խոսքի միջոցով: Արդյունքում  դա կարող է հիվանդության առաջացման պատճառ դառնալ: Անգամ բառերը, որոնք  ասվում են գործով, բայց ոչ սիրով, խլում են ձեր էներգիան ու կենսուանկությունը: Այդ պատճառով էլ գրեթե բոլոր հոգևոր արարողություններում ներառված էին պարտադիր լռության րոպեներ:

Խոսքը կարող է նաև դեղ լինել, հոգեկան զարգացման միջոց: Եթե մենք, գտնվելով «այստեղ և հիմա» վիճակում, ասում ենք բառեր, որոնք մեզ և շրջապատողներին մոտեցնում են աստվածայինին, մթնոլորտը լցնում են սիրով, մենք նույնպես լցվում ենք հոգևոր էներգիայով:

Բոլոր ժամանակներում սիրուն նվիրվել են հիասքանչ երգեր: Հավանաբար այն պատճառով, որ այն, որպես աստվածային պարգև, լուսավորում է մարդուն:

Սերը և´ ուժով, և´ խորությամբ, և´ ձևով տարբեր է լինում: Սակայն յուրաքանչյուր սիրո մեջ միշտ կա անհատականություն: Եվ սիրելու ունակությունը տարբեր մարդկանց մոտ տարբեր է լինում:

Սերը` պահ է, վիճակ ու հոգու թռիչք, զգացմունքների հորդում: Մի փորձեք այն հասկանալ, ուղղակի տրվեք դրա իշխանությանը:

Սերը երազ է, տեսիլք: Հայտնի չէ` որտեղից է առաջանում և հայտնի չէ` ուր է գնում: Մի էլ փորձեք հասկանալ, գնահատեք այն, ինչ կա:

Սիրո առաջին և առավել հայտնի էֆեկտը կուրությունն է, կամ էլ այն, ինչը Ստենդալն անվանել է բյուրեղացման էֆեկտ: Յուրաքանչյուր սիրահարված միշտ կուրացած է իր սիրելիով, չափազանցված է տեսնում նրա առավելությունները և չի նկատում թերությունները: Եվ հոգեբանների հետազոտությունները ցույց են տվել, որ սիրո մեջ տղամարդիկ ավելի կույր են, քան կանայք: Կանայք, չնայած ուժեղ սիրահարվածությանը, իրենց սիրելիին առավել օբյեկտիվ են ընկալում, սակայն, այնուամենայնիվ, առավելությունները բյուրեղացվելու միտում ունեն:

Հոռետեսությունը անհիմն է: Մարդու դրական վերաբերմունքը ժամանակի հետ դառնում է սովորություն, ամեն ինչ տեղի է ունենում բնականորեն: Իհարկե, կյանքին վարդագույն ակնոցով նայելը միամտություն է, իսկ միամտությունից հոռետեսություն մի քայլ է: Վարդագույն ակնոցի բեկորները, բախվելով կյանքի դժվարություններին, ցավոտ վնասում են աչքերը և աշխարհը դարձնում սև:

Իսկ ու՞ր է դա` այդ ոսկե միջինը: Դա օբյեկտիվությունն է, իրատեսությունը, սթափությունը:

Չպետք է մարդուց ավելին պահանջել, պետք է հարգել նրա անհատականությունը և նրա մեջ փնտրել առավելություններ, հենց նրա առավելությունները, քանի որ հենց դրանք են նրան մյուսներից տարբեր դարձնում, և հենց միայն դրա համար կարելի է սիրել: Սիրում են այն, ինչն անկրկնելի է:

Այո, սերը համառ զգացմունք է, այն պատրաստ է խաբվել հանուն իր գոյության, պատրաստ է հավատալ, հուսալ: Սակայն սիրո մեջ էլ սահման կա: Այդ սահմանը հույսի, հավատի, հեռանկարների կորուստն է:

Իզուր են ասում, որ սերը ընտանեկան կյանքում անցնում է: Այո, պատահում է, և բավականին հաճախ: Կարող է` հոգնածությունն է պատճառը: Այո, սիրո ալիքները բնական երևույթներ են, սերը փոխում է իր ուժը, ձևը, և երբեմն թվում է` ահա դադարում ես սիրել: Սակայն` ոչ: Պարզվում է` ուղղակի հոգնել ես: Իսկ որոշ ժամանակ անց հոգիդ կրկին լցվում է ջերմ սիրով:

Սերն անցնում է, եթե այն չեն կարողանում պահել: Եթե սեր հասկացության տակ հասկանում են միայն եռացող հույզեր, ուրեմն այդպիսի սերն, անկասկած, հավերժ չէ: Սակայն այդ ամենը սեր չէ, այլ միայն սիրո սկզբնական ձև:

Սիրած կնոջ կամ տղամարդու համար արտասովոր, անկանխատեսելի լինելու ունակությունը շատ կարևոր է: Դա քո հանդեպ հետաքրքրության անմար աղբյուրն է, իսկ հետաքրքրությունը սիրո պարտադիր պայմանն է: Լինել նոր, լինել խորհրդավոր և անկեղծ: Մեկը մյուսին չի բացառում: Լինել նոր, դա չի նշանակում ինքն իրեն սիրելիին հանձնել մասերով` մինչև վերջ չբացվելով: Անկեղծությունը ենթադրում է լրիվ ինքնաբացահայտում (հազվագյուտ բացառություններով): Կարևորն այն է, որ ինքդ քեզ համար գաղտնիք մնաս, աճես և զարմացնես ինքդ քեզ, և զարմանալով` զարմացնես նաև ուրիշներին: Դառնաս նոր ինքդ քեզ համար, դառնաս նոր սիրո համար, և սերը քեզ չի լքի:

Սերն անցնում է հոգեկան ծուլությունից, հոգնածությունից, սովորականն անսովորի և վերջնականն անվերջի վերածելու անկարողությունից: Սերն անցնում է անփութությունից: Եղեք կոկիկ սիրո նկատմամբ: Մի մոռացեք սիրո հիգիենայի մասին: Ձեր սիրո մասին, բացի ձեր սիրելիից, ոչ ոքի մի պատմեք, մի թունավորեք սերը: Օրինակնեը ցույց են տալիս, որ սերը դրանից քչանում է:

Չպետք է ստիպողաբար պահել սերը, այն պետք է սնել և փայփայել: Բռնությունն անթույլատրելի է: Ազատության սահմանափակումը չի պահում սերը, այլ միայն սպանում է: Մարդը սիրո մեջ պետք է ունենա ազատ ընտրության հնարավորություն: Պարտավորվածությամբ, պատասխանատվության զգացմամբ սեր չի լինում:

Պայքարեք սիրո անմահության համար, և դուք ինքներդ կդառնաք անմահ, քանզի սիրո անմահությունը հոգու անմահություն է: Հավատացեք, դա դժվար է, սակայն` հնարավոր:  

                                                                                                                                                                                        Վիկտոր Կարանդաշև
                                                                                                                                                                                        «Կյանքն առանց մահվան վախի»

Բռնությունը ֆիզիկական, հոգեբանական, հուզական և սեռական սպառնալիքն է: Այն կարող է լինել ոչ միայն ամուսնական զույգերի փոխհարաբերություններում, այլև միասին ապրողների, սիրեկանների, նախկին ամուսինների, ծնողների և երեխաների: Բռնություն լինում է նաև հոմոսեքսուալ հարաբերություններում:

Ֆիզիկական սպառնալիքը հանցագործություն է, որը կասկած չի հարուցում: Կանանց համար դժվար է հուզական վիրավորանքը որպես բռնություն ընդունել, քանի որ այն մարմնի վրա վնասվածքներ չի թողնում՝ չնայած որ կարող է և շատ կործանիչ լինել՝ թափանցելով հոգու խորքը: Ցանկացած կին կարող է բռնության ենթարկվել՝ անկախ դասային, ռասսայական, կրոնական պատկանելությունից կամ կրթության մակարդակից: Երբեմն կինը, որը մեծացել է ընտանիքում, որտեղ բռնությունը սովորական երևույթ է եղել, դա համարում է իր ընտանեկան կյանքի բնականոն մի մաս: Հաճախ տղամարդկանց կողմից ծեծվելով՝ կանայք ընկերների կամ ընտանիքի կողմից քննադատվելու կամ մերժվելու վախի պատճառով ամաչում են խոստովանել դա: Հաճախ նրանց ուղղակի չեն հավատում:

Մեզանում գոյություն ունեն ընտանեկան բռնության մասին շատ թյուր պատկերացումներ, առասպելներ, որոնք իրականությանը չեն համապատասխանում, սակայն շատ կենսունակ են և պահպանվում են հասարասկության կարծրատիպերում: Ահա ընտանեկան բռնության մասին մի քանի առասպել.

Առասպել 1. կանանց վիրավորելը տարածված է հատկապես սոցիալական ցածր խավերում և ազգային փոքրամասնությունների մոտ:

Փաստ. կանանց ծեծելը լայնորեն տարածված է սոցիալ-տնտեսական բոլոր խմբերում: Կարևոր է հիշել, որ հասարակության միջին և բարձր խավերին պատկանող կանայք փորձում են չբարձրաձայնել իրենց խնդիրների մասին: Այդ կանայք նաև կարող են վախենալ հասարակական դժվարություններից և խնայել ամուսնու կարիերան: Մյուս կողմից՝ խեղճ կանայք օգնության կարող են դիմել միայն ոստիկանությանը կամ հասարակական կազմակերպություններին:

Առասպել 2. վիրավորված կանայք մազոխիստներ և խելագարներ են:

Փաստ. հազիվ թե որևէ մեկը հաճույք ստանա ծեծից կամ սպառնալիքներից: Կանայք չեն բացահայտում հարաբերություններում իրենց տառապանք պատճառողներին նրանցից ֆինանսական կախվածության պատճառով, երբեմն էլ ամաչում են ինչ-որ մեկին պատմել: Երբեմն հասարակությունը, ընտանիքը և եկեղեցին հրաժարվում են նրանց ընդունել: Գոյատևելու ցանկությամբ պայմանավորված վարքը հաճախ սխալմամբ դիտարկվում է իբրև խելագարություն:

Առասպել 3. բռնությունն ուղղակիորեն կապված է հարբեցողության հետ. միայն խմող տղամարդիկ են ծեծում իրենց կանանց:

Փաստ. բռնություն իրականացնող ամեն երրորդ տղամարդ ընդհանրապես չի խմում։ Շատերն են բախվում հարբեցողության խնդրին, բայց ծիծաղում են իրենց կանանց վրա ինչպես հարբած, այնպես էլ սթափ ժամանակ: Միայն քչերն են գրեթե միշտ հարբած: Ալկոհոլը քանդում է արգելքները և որոշ տղամարդկանց համար ծեծը դարձնում թույլատրելի և արդարացված:

Առասպել 4. կանայք իրենք են մտածված հրահրում իրենց ծեծողներին:

Փաստ. հասարակությունը, որը չի ցանկանում մեղքը բարդել բռնությունն իրականացրած տղամարդու վրա, դրա փոխարեն փորձում է ռացիոնալիզացնել և անգամ արդարացնել բռնությունը` զոհին նկարագրելով որպես փնթփնթան ու նվնվան կին, որն ինքն է հրահրում ամուսնուն և ծեծվում:

Այսպիսով, ցանկացած տղամարդ, անկախ այն բանից՝ հարբեցող է, թմրամոլ, թե ոչ, կարող է բռնություն կիրառող լինել: Իրականում նրանցից շատերը լավ վերահսկում են իրենց, ունեն հեղինակավոր աշխատանք, ակտիվ են հասարակության մեջ, շատ ընկերներ ունեն: Եղեք ուշադիր ձեր շրջապատի նկատմամբ և օգնեք նրանց, ովքեր լսված լինելու կարիք ունեն:

1. Կարգավորեք ձեր հարաբերությունները ձեր երեխայի հետ, որպեսզի նա իրեն ձեզ հետ հանգիստ զգա:

• Լսեք ձեր երեխային,
• Որքան հնարավոր է շատ ժամանակ անցկացրեք նրա հետ,
• Կիսվեք նրա հետ ձեր փորձով,
• Պատմեք նրան ձեր մանկության, ձեր հաջողությունների և անհաջողությունների մասին,
• Եթե ընտանիքում երեխաները մի քանիսն են, փորձեք շփվել ոչ միայն նրանց բոլորի հետ միասին, այլ ուշադրություն հատկացրեք նրանցից յուրաքանչյուրին:

2. Հետևեք ձեզ սթրեսային իրավիճակներում և հատկապես այն պահերին, երբ ձեզ հունից հանելը շատ հեշտ է:

• Հետաձգեք կամ ընդհանրապես մի արեք երեխայի հետ միասին իրականացվելիք գործերը (եթե իհարկե դա հնարավոր է),
• Փորձեք չդիպչել երեխային զայրացած ժամանակ:

3. Եթե դուք տխուր եք, ապա ձեր երեխաները պետք է իմանան այդ մասին:

• Ասեք ձեր երեխաներին ձեր զգացմունքների, ցանկությունների, պահանջմունքների մասին,
• «Ես շատ տխուր եմ և ուզում եմ մենակ մնալ, խնդրում եմ, խաղա մյուս սենյակում» կամ «Աշխատանքի վայրում գործերը ինձ հունից հանել են, մի քանի րոպե ինձ մի անհանգստացրու և ես կհանգստանամ, մինչ այդ զբաղվիր ինչ-որ բանով»:

4. Այն պահերին, երբ դուք տխուր եք, նյարդային կամ բարկացած, մի այնպիսի լավ բան արեք, որը կօգնի ձեզ հանգստանալ:

• Տաք լոգանք ընդունեք,
• Թեյ խմեք,
• Զանգեք ձեր ընկերներին,
• Դեմքին հանգստացնող դիմակ դրեք,
• Պարզապես պառկեք բազմոցին և հանգստացեք,
• Լսեք ձեր սիրելի երաժշտությունը:

5. Փորձեք կանխատեսել և կանխարգելել հնարավոր անհաջողությունները, որոնք կարող են ձեզ նյարդայնացնել:

• Թույլ մի տվեք, որ երեխան խաղա այն իրերով, որոնք իսկապես թանկ են ձեզ համար,
• Թույլ մի տվեք, որ ձեզ բարկացնեն: Կարողացեք կանխազգալ սեփական զգացմունքների պոռթկումը և թույլ մի տվեք, որ դա տեղի ունենա, մտածեք հաճելիի մասին, կառավարեք ձեզ և իրավիճակը:

6. Երեխայի կյանքի որոշ իրադարձությունների պետք է նախօրոք պատրաստվել: Փորձեք կանխատեսել հնարավոր մանրուքներն ու պատրաստեք երեխային սպասվող իրադարձություններին:

• Ուսումնասիրեք ձեր երեխայի ուժերն ու հնարավորությունները,
• Եթե դուք առաջին անգամ պետք է գնաք բժշկի, մանկապարտեզ կամ այլ տեղ, փորձեք նախապատրաստել երեխային, օրինակ` խաղի միջոցով:

1. Ասում են` «թեթև» հարաբերություններում վեճեր ավելի քիչ են պատահում, քան «լուրջ» հարաբերություններում:

Վեճերի և կոնֆլիկտների քանակությամբ «թեթև» սիրային հարաբերությունները ոչնչով չեն տարբերվում «ամենալուրջ» հարաբերություններից, քանի որ որքան էլ զույգերն իրենց և շրջապատին փորձում են համոզել, որ իրենք ուղղակի «շփվում են», միևնույն է նրանցից մեկը հոգու խորքում հույս է փայփայում, որ իրենք անբաժան կլինեն:

2. Առավել շատ վիճում են այն սիրահարները, որոնք խիստ տարբերվում են իրարից: 

Այսպիսի մոտեցումը գործնականում ճիշտ չէ: Եթե այդպես լիներ, ապա ոչ մի հաջողված սիրային և ընտանեկան հարաբերություն չէր լինի, քանի որ բոլոր մարդիկ էլ տարբերվում են իրարից: Իսկ եթե տարբերություններն այնուամենայնիվ ազդում են հարաբերությունների վրա, ապա դրանք ոչ թե բնավորության, խառնվածքի, սոցիալական դիրքի, ապրելակերպի տարբերության պատճառով է լինում, այլ այն սիրային-ամուսնական համոզմունքների, որոնք ձևավորվել են զույգերի մոտ դաստիարակության ընթացքում:

3. «Զարգացած, կրթված» զույգերը բարդ մարդիկ են, այդ պատճառով էլ ավելի հաճախ են վիճում: Իսկ քիչ կրթված և պարզ մարդիկ ավելի հեշտ են լեզու գտնում, ընտանիք կազմում և ապրում երջանիկ կյանքով:

Եթե զույգերը կիրթ են և դաստիարակված, եթե նրանց հարաբերությունները հիմնված են հարգանքի վրա, ապա վեճերն ընթանում են ավելի մեղմ և չեն հասնում ծեծկռտուքի:

4. Երբ սիրահարներից մեկը հարբած է, ուրեմն դա թեթև վեճ է: Առավոտյան ամեն ինչի մասին ուղղակի պետք է մոռանալ: 

Միշտ պետք է լուրջ վերաբերվել անգամ այն խոսքերին, որոնք ասվել են հարբած վիճակում:

5. Զույգերը, որոնք ունեն կյանքի մեծ փորձ, սիրային և ընտանեկան հարաբերություններում ավելի քիչ են վիճում, քան կյանքի քիչ փորձ ունեցողները:

Փորձառու մարդկանց վիճաբանություններից խուսափել խանգարում են ինքնավստահությունը, սեփական բնավորության և հայացքների մեջ ինչ-որ բան փոխելու անկարողությունը, զուգընկերոջ հայացքները հաշվի չառնելը, խաբված և օգտագործված լինելու վախը, հետադարձ հայացքը նախկին հարաբերություններին և այլն:

6. Եթե վեճերը շատ են, նշանակում է հարաբերությունները գնում են դեպի կործանում:

Վեճերն իրենք իրենց չեն կարող վնասել հարաբերություններին, քանի որ գոյություն ունի դրանց հակաթույնը` սերը:

7. Եթե զուգընկերներն իսկապես սիրում են միմյանց, ապա վեճերի ժամանակ հրմշտուքը, անգամ ծեծն ընդունելի է:

Ցանկացած մարդ էլ, որին անընդհատ ծեծեն, վրան գոռան, իր վրա ձեռք բարձրացնողին կընկալի որպես թշնամի: Ծեծողն ու վիճաբանողը միգուցե իսկապես սիրում է զուգընկերոջը, բայց վերջինիս կողմից նա ենթագիտակցորեն ընկալվում է որպես թշնամի, իսկ թշնամու կողքին մի ամբողջ կյանք ապրել ոչ ոք էլ չի ցանկանա:

8. Որքան էլ վեճի ժամանակ ցանկանաք լաց լինել, պետք չէ դա անել: Պետք չէ ուրախացնել նրան, ով ձեզ հասցրել է այդ վիճակին:

Արցունքներ առանց սիրո կարող են լինել: Սեր առանց արցունքների` չի եղել, չկա և չի էլ լինի: Լաց լինել սիրային վեճերի ժամանակ ոչ միայն կարելի է, այլև պետք է:

9. Երբ զգում եք, որ բանը հասնում է վիճաբանության, պետք է կանգ առնել: Փակվեք առանձին սենյակներում, սա ամենալավ տարբերակն է: Հետո պետք է ձևացնել, թե ոչինչ էլ չի եղել, հաշտվելու կարիք էլ չի լինի: 

Այս պարագայում պետք է հիշել «լռությունը ծնում է լռություն» ասացվածքը: Ավելացնենք հետևյալը` լռությունը սկզբում ծնում է լռություն, հետո՝ վիրավորանք, հետո էլ՝ պայթյուն:

10. Սիրային վեճերի հետևանքով առաջացած ապրումները հաղթահարելու ամենալավ միջոցը հարազատների ու ընկերների հետ կիսվելն է: Այդ ժամանակ ավելի արագ ես մոռանում վեճը և միջոց գտնում արդարանալու: 

Սեփական խնդիրներով հարազատ ու մտերիմ մարդկանց հետ կիսվելը, նրանց զուգընկերոջ հետ վեճերին մասնակից դարձնելը ոչ թե սխալ է, այլև վնասակար: Ինչո՞ւ են այդ հարաբերությունները կոչվում անձնական, որպեսզի դրանք ապրենք ինքնուրույն` ոչ ոքի չներգրավելով դրանց մեջ, որքան էլ այդ մարդիկ թանկ լինեն մեզ համար:

11. Երբ զույգերը քիչ են հանդիպում, ավելի քիչ են վիճում, իսկ եթե վիճում են, ապա այդօրինակ վեճը օգտակար է նրանց հարաբերությունների համար:

Համաձայն վիճակագրական տվյալների` 10-ից 7 զույգերի հանդիպումը երկար բաժանումից հետո ավարտվում է լուրջ վեճերով:

12. Եթե մարդուն անընդհատ ասես, որ ինքը սխալ է վարվում այս կամ այն հարցում, ապա նա ի վերջո կկոտրվի և կուղղի սխալները:

Հստակ գործում է չգրված մի օրենք. երբևէ չի կարելի և անհնար է որևէ մեկին փոխել կամ էլ վերադաստիարակել: Ինչ ջանքեր էլ որ գործի դնենք, միևնույն է երբեք չենք կարող փոխել մեր զուգընկերոջը:

13. Տարիքով մեծ զուգընկերը վեճերի ընթացքում միշտ հաղթում է և իրավիճակի տերն է դառնում: 

Սովորաբար տարիքով մեծերն իրենց ավելի խելացի են համարում, հատկապես սիրային հարցերում, սակայն փորձը ցույց է տալիս, որ փորձառության անհավասարությունը երկար չի տևում: Հենց նմանատիպ զույգերի վեճերի հիմնական պատճառներից մեկն այն է, որ տարիքով մեծ զուգընկերն անհիմն կերպով պակասեցնում է ու թերագնահատում իրենից երիտասարդ զուգընկերոջ մտավոր ունակություններն ու հնարավորությունները:

14. Հաղթահարելով բազմաթիվ վեճերն այն բանի շուրջ, թե պատրաստվում ենք հանդիպել գործընկերներին կամ էլ մասնակցել համակուրսեցիների հետ երեկույթին՝ ի վերջո կարող ենք ավելի ամրապնդել մեր ազատությունը: 

Ե՛վ կանանց, և՛ տղամարդկանց ավելի շատ նյարդայնացնում է ոչ թե այն, որ մենք մասնակցում ենք հանդիպման կամ երեկույթի, այլ այն, թե ինչպես ենք նախապատրաստվում դրան, գնում ենք բարձր տրամադրությամբ, չարչարվում ենք, որ գեղեցիկ տեսք ունենանք և այլն: Այսպիսի վարքի պատճառ կարող է լինել խանդն ու խոցված ինքնասիրությունը:

15. Պետք է զուգընկերոջը պատմել մեր նախկին հարաբերությունների մասին: 

Պատմելով մեր նախկին սիրային և անձնական հարաբերությունների մասին` մենք ոչ միայն վանում ենք նրան մեզնից, այլև կարող ենք կորցնել: Սովորաբար կանայք և աղջիկները այսպիսի քայլի ավելի հաճախ են դիմում, քան տղամարդիկ: Հիշե՛ք, կանա՛յք, ծանոթանալով ձեր նախկին կյանքին` տղամարդիկ մի օր անպայման դա կօգտագործեն ձեր դեմ:

Այսպիսով, սիրային հարաբերություններում տղամարդկանց և կանանց խնդիրներն ու վեճերը ծնվում են 2 հիմնական պատճառներից. առաջին՝ նրանք երազում են երջանկության մասին, միևնույն ժամանակ մեղադրում են իրենց սիրելիներին այն ամենում, ինչը բնորոշ է հակառակ սեռին, երկրորդ՝ նրանք չափից շատ են հավատում հասարակության մեջ տարածված այն առասպելներին, որ «իսկական» հարաբերություններն իրականում պետք է լինեն այս կամ այն կերպ, որ ամուսինները չպետք է վիճեն:

Մի՛ հավատացեք այդպիսի բաների, ապրե՛ք երջանիկ։